श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 762


ਭਾਗੀਰਥਨੀ ਪਦ ਕੋ ਆਦਿ ਬਖਾਨੀਐ ॥
भागीरथनी पद को आदि बखानीऐ ॥

प्रथमं 'भागीरथनी' (भागीरथेन आनीता गङ्गानदी सह भूमिः) इति पदं वदतु।

ਜਾ ਚਰ ਕਹਿ ਨਾਇਕ ਪਦ ਬਹੁਰੋ ਠਾਨੀਐ ॥
जा चर कहि नाइक पद बहुरो ठानीऐ ॥

ततः 'जा चार नायक' इति वाक्यं योजयतु।

ਸਤ੍ਰੁ ਸਬਦ ਕੋ ਤਾ ਕੇ ਅੰਤਿ ਉਚਾਰੀਐ ॥
सत्रु सबद को ता के अंति उचारीऐ ॥

तस्य अन्ते 'सत्रु' पदं विचार्यताम्।

ਹੋ ਸਕਲ ਤੁਪਕ ਕੇ ਨਾਮ ਪ੍ਰਬੀਨ ਬਿਚਾਰੀਐ ॥੮੨੨॥
हो सकल तुपक के नाम प्रबीन बिचारीऐ ॥८२२॥

प्रथमं “भगीर्थनी” इति शब्दं उच्चारयित्वा अन्ते जाचार-नायक-शत्रुशब्दान् उक्त्वा तुपकस्य सर्वाणि नामानि विचार्य अवगत्य।८२२।

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਜਟਨਿਨਿ ਪਦ ਕੋ ਆਦਿ ਉਚਰੀਐ ॥
जटनिनि पद को आदि उचरीऐ ॥

प्रथमं (शब्दः) 'जातनिनी' (जाटेभ्यः निर्गता गङ्गानदीयुक्ता भूमिः) उच्चारयन्तु ।

ਜਾ ਚਰ ਕਹਿ ਨਾਇਕ ਪਦ ਧਰੀਐ ॥
जा चर कहि नाइक पद धरीऐ ॥

तदनन्तरं 'जा चार नायक' इति शब्दं योजयन्तु ।

ਸਤ੍ਰੁ ਸਬਦ ਕੋ ਬਹੁਰਿ ਬਖਾਨੋ ॥
सत्रु सबद को बहुरि बखानो ॥

ततः 'सत्रु' इति वचनम् ।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਸਕਲ ਪ੍ਰਮਾਨੋ ॥੮੨੩॥
नाम तुपक के सकल प्रमानो ॥८२३॥

“जाचर-नायक-शत्रु” इति प्रथमं “जत्नीन्” इति शब्दं उक्त्वा तुपकस्य सर्वाणि नामानि ज्ञातव्यानि।८२३।

ਨਦੀ ਰਾਟਨਿਨਿ ਆਦਿ ਬਖਾਨੋ ॥
नदी राटनिनि आदि बखानो ॥

प्रथमं 'नादि रत्नानि' (शब्द) इति वदन्तु।

ਜਾ ਚਰ ਕਹਿ ਪਤਿ ਸਬਦ ਪ੍ਰਮਾਨੋ ॥
जा चर कहि पति सबद प्रमानो ॥

ततः 'जा चार नायक' इति शब्दान् स्थापयतु।

ਸਤ੍ਰੁ ਸਬਦ ਕਹੁ ਬਹੁਰਿ ਭਣੀਜੈ ॥
सत्रु सबद कहु बहुरि भणीजै ॥

ततः 'सत्रु' इति वचनम् ।

ਨਾਮ ਤੁਫੰਗ ਜਾਨ ਜੀਅ ਲੀਜੈ ॥੮੨੪॥
नाम तुफंग जान जीअ लीजै ॥८२४॥

प्रथमं “नादि-रतनिन्” इति शब्दं वदन् “जाचार-पति अन शत्रु” इति शब्दान् उच्चारयित्वा तुपकस्य नामानि ज्ञातव्यानि।८२४।

ਭੀਖਮ ਜਨਨਿਨਿ ਆਦਿ ਬਖਾਨੋ ॥
भीखम जननिनि आदि बखानो ॥

प्रथमं 'भिखं जन्निनि' (गङ्गाभूमिः) इति वचनम् ।

ਜਾ ਚਰ ਕਹਿ ਪਤਿ ਸਬਦ ਪ੍ਰਮਾਨੋ ॥
जा चर कहि पति सबद प्रमानो ॥

ततः 'जा चार पति' इति शब्दान् योजयन्तु ।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਸਭ ਹੀ ਲਹੀਐ ॥
नाम तुपक के सभ ही लहीऐ ॥

(तत्) सर्वबिन्दून् नाम इति गृहाण।

ਯਾ ਮੈ ਕਛੂ ਭੇਦ ਨਹੀ ਕਹੀਐ ॥੮੨੫॥
या मै कछू भेद नही कहीऐ ॥८२५॥

प्रथमं “भीषम-जननी” इति शब्दं वदन् ततः “जाचार-पति” इति शब्दं योजयित्वा तुपकस्य सर्वाणि नामानि अविवेकेन ज्ञातव्यानि।८२५।

ਨਦੀ ਈਸ੍ਰਨਿਨਿ ਆਦਿ ਉਚਰੀਐ ॥
नदी ईस्रनिनि आदि उचरीऐ ॥

प्रथमं 'नादी इसरानिनी' (गङ्गायाः भूमिः) इति शब्दं वदन्तु।

ਜਾ ਚਰ ਕਹਿ ਨਾਇਕ ਪਦ ਡਰੀਐ ॥
जा चर कहि नाइक पद डरीऐ ॥

(ततः) 'जा चार नायक' इति पदं योजयतु।

ਸਤ੍ਰੁ ਸਬਦ ਕੋ ਬਹੁਰਿ ਬਖਾਨੋ ॥
सत्रु सबद को बहुरि बखानो ॥

ततः 'सत्रु' इति वचनम् ।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਸਕਲ ਪਛਾਨੋ ॥੮੨੬॥
नाम तुपक के सकल पछानो ॥८२६॥

प्रथमं “नादि-इश्वर्णि” इति शब्दं उच्चारयित्वा ततः “जाचार-नायक-शत्रु” इति योजयन्तु, ततः तुपकस्य सर्वाणि नामानि परिचिनुत।८२६।

ਨਦੀ ਰਾਜਨਿਨਿ ਆਦਿ ਬਖਾਨੋ ॥
नदी राजनिनि आदि बखानो ॥

प्रथमं 'नादी रजनिनी' (गङ्गायाः भूमिः) इति वदन्तु।

ਜਾ ਚਰ ਕਹਿ ਪਤਿ ਸਬਦ ਪ੍ਰਮਾਨੋ ॥
जा चर कहि पति सबद प्रमानो ॥

(ततः) 'जा चार नायक' इति वचनं वदतु।

ਸਤ੍ਰੁ ਸਬਦ ਬਹੁਰੋ ਮੁਖਿ ਭਾਖੁ ॥
सत्रु सबद बहुरो मुखि भाखु ॥

ततः मुखात् शत्रुशब्दं वदतु।

ਨਾਮ ਤੁਫੰਗ ਚੀਨਿ ਚਿਤਿ ਰਾਖੁ ॥੮੨੭॥
नाम तुफंग चीनि चिति राखु ॥८२७॥

“नादिराजनानि” इति शब्दं उक्त्वा “जाचार-शत्रु” इति वचनं कृत्वा मनसि तुपकस्य (तुफाङ्ग) नामानि परिचिनोतु।८२७।

ਨਦਿ ਨਾਇਕਨਿਨਿ ਆਦਿ ਬਖਾਨੋ ॥
नदि नाइकनिनि आदि बखानो ॥

प्रथमं 'नादिनयकानिनी' (नदीनां भूमिः गङ्गा) इति श्लोकस्य पाठः ।

ਜਾ ਚਰ ਕਹਿ ਪਤਿ ਸਬਦ ਪ੍ਰਮਾਨੋ ॥
जा चर कहि पति सबद प्रमानो ॥

(ततः) 'जा चार पति' इति शब्दान् योजयतु।

ਸਤ੍ਰੁ ਸਬਦ ਬਹੁਰੋ ਤਿਹ ਦੀਜੈ ॥
सत्रु सबद बहुरो तिह दीजै ॥

तदनन्तरं शत्रुशब्दं पठन्तु ।

ਨਾਮ ਤੁਫੰਗ ਚੀਨਿ ਚਿਤਿ ਲੀਜੈ ॥੮੨੮॥
नाम तुफंग चीनि चिति लीजै ॥८२८॥

प्रथमं ‘नाद-नायक्नि’ इति शब्दं कृत्वा “जाचार-पति-शत्रु” इति शब्दं योजयित्वा मनसि तुपकस्य नामानि ज्ञातव्यानि।८२८।

ਸਰਿਤੇਸ੍ਰਨਿਨਿ ਆਦਿ ਭਣਿਜੈ ॥
सरितेस्रनिनि आदि भणिजै ॥

प्रथमं 'सरितेस्राणीनि' (नदीभूमिः गङ्गा भगवान्) इति वचनं वदतु।

ਜਾ ਚਰ ਕਹਿ ਨਾਇਕ ਪਦ ਦਿਜੈ ॥
जा चर कहि नाइक पद दिजै ॥

(तस्मिन्) 'जा चार नायक' इति पदं योजयतु।

ਸਤ੍ਰੁ ਸਬਦ ਕੋ ਬਹੁਰਿ ਬਖਾਨੋ ॥
सत्रु सबद को बहुरि बखानो ॥

ततः 'सत्रु' इति शब्दस्य उच्चारणं कुरुत।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਸਕਲ ਪਛਾਨੋ ॥੮੨੯॥
नाम तुपक के सकल पछानो ॥८२९॥

“जाचार-नायक-शत्रु” इति प्रथमं “सरितेश्वरनि” इति शब्दं उक्त्वा तुपकस्य नामानि परिचिनोतु।८२९।

ਸਰਿਤਾ ਬਰਨਿਨਿ ਆਦਿ ਉਚਰੀਐ ॥
सरिता बरनिनि आदि उचरीऐ ॥

प्रथमं 'सरिता बर्निनी' (गङ्गा-नद्याः भूमिः) इति शब्दान् जपन्तु ।

ਜਾ ਚਰ ਕਹਿ ਨਾਇਕ ਪਦ ਡਰੀਐ ॥
जा चर कहि नाइक पद डरीऐ ॥

ततः 'जा चारनायक' इति शब्दान् योजयन्तु ।

ਸਤ੍ਰੁ ਸਬਦ ਕੋ ਬਹੁਰਿ ਬਖਾਨੋ ॥
सत्रु सबद को बहुरि बखानो ॥

ततः 'सत्रु' इति वचनम् ।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਸਭ ਪਹਿਚਾਨੋ ॥੮੩੦॥
नाम तुपक के सभ पहिचानो ॥८३०॥

प्रथमं “सरितावर्णी” इति शब्दं कृत्वा “जाचार-नायक-शत्रु” इति शब्दं योजयित्वा तुपकस्य सर्वाणि नामानि परिचिनोतु।८३०।

ਸਰਿਤੇਦ੍ਰਨਿਨਿ ਆਦਿ ਉਚਾਰੋ ॥
सरितेद्रनिनि आदि उचारो ॥

प्रथमे 'सरितेद्रानिणी' (गंडिका नदी) श्लोक जप।

ਜਾ ਚਰ ਕਹਿ ਪਤਿ ਪਦ ਦੇ ਡਾਰੋ ॥
जा चर कहि पति पद दे डारो ॥

(ततः) 'जा चार पति' इति पदं योजयतु।

ਸਤ੍ਰੁ ਸਬਦ ਕੋ ਬਹੁਰਿ ਬਖਾਨੋ ॥
सत्रु सबद को बहुरि बखानो ॥

ततः 'सत्रु' इति शब्दस्य उच्चारणं कुरुत।

ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਕੇ ਸਭ ਜੀਅ ਜਾਨੋ ॥੮੩੧॥
नाम तुपक के सभ जीअ जानो ॥८३१॥

प्रथमं “सारितेन्द्राणि” इति शब्दमुच्चारयित्वा “जाचार-पति-शत्रु” इति शब्दं योजयित्वा तुपकस्य नाम मनसि ज्ञातव्यम्।८३१।

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहरा

ਸਰਿਤਾ ਨ੍ਰਿਪਨਿਨਿ ਬਕਤ੍ਰ ਤੇ ਪ੍ਰਥਮੈ ਕਰੋ ਉਚਾਰ ॥
सरिता न्रिपनिनि बकत्र ते प्रथमै करो उचार ॥

प्रथमं मुखात् 'सरिता नृप्पानिनी' (गङ्गासनदीयुक्तभूमिः) (शब्दाः) उच्चारयन्तु।

ਜਾ ਚਰ ਪਤਿ ਕਹਿ ਸਤ੍ਰੁ ਕਹਿ ਨਾਮ ਤੁਪਕ ਜੀਅ ਧਾਰ ॥੮੩੨॥
जा चर पति कहि सत्रु कहि नाम तुपक जीअ धार ॥८३२॥

प्रथमं मुखात् “सरितान्रप्निन्” इति शब्दं उच्चारयित्वा ततः “जाचार-पति-शत्रु” इति वचनं वदन्, तुपकस्य नाम मनसि ज्ञातव्यम्।८३२।

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अरिल्

ਆਦਿ ਤਰੰਗਨਿ ਰਾਜਨਿ ਸਬਦ ਉਚਾਰੀਐ ॥
आदि तरंगनि राजनि सबद उचारीऐ ॥

प्रथमं 'तरङ्गणी रजनी' (गङ्गाभूमि) इति शब्दस्य जप ।

ਜਾ ਚਰ ਕਹਿ ਨਾਇਕ ਪਦ ਪੁਨਿ ਦੇ ਡਾਰੀਐ ॥
जा चर कहि नाइक पद पुनि दे डारीऐ ॥

ततः 'जा चार' इति वदन् 'नायक' इति शब्दं योजयतु।

ਸਤ੍ਰੁ ਸਬਦ ਕੋ ਤਾ ਕੇ ਅੰਤਿ ਬਖਾਨੀਐ ॥
सत्रु सबद को ता के अंति बखानीऐ ॥

(ततः) तस्य अन्ते 'सत्रु' इति शब्दं पठन्तु।