शिरोमणि मुनिः ऋषिसेना सहितः ।
ऋषिराजः विशालेन ऋषिसङ्ग्रहेण सह गच्छति स्म, तस्य मुखस्य सौन्दर्यं दृष्ट्वा प्रेमदेवः अपि लज्जां अनुभवति स्म
सः तस्य समीपं गतः
ऋषयः तस्य समीपं गत्वा मुनिराजोऽपि तत्र उपविष्टः ॥४५३॥
अनूप नाराज स्तन्जा
ऋषीणां देहाः अद्भुताः, तेषां भव्यतां च अद्वितीयम् आसीत्
तेषां तेजः अविनाशी आसीत्, ते असंख्यातान् मनः मोहयन्तः
तेषां वस्त्राणि ओचरवर्णेन सुन्दरं रञ्जितानि आसन्
, दृष्ट्वा मुग्धाः सर्वे देवासुराश्च मनुष्या ग्नाधर्वाः ॥४५४॥
ऋषिस्य जटाकुण्डलानि दृष्ट्वा गङ्गा तं शिवं मन्यते स्म च
अलौकिकसौन्दर्ययुक्तं तं सर्वलोकसत्त्वा अङ्गीकृतवन्तः
सर्वे भूताः तस्य भयेन वीणावादिनः तस्य नाम पुनः पुनः वदन्ति स्म
यक्षकिन्नरस्त्रीः सर्वे प्रलोभ्यन्ते स्म ॥४५५॥
सुन्दरी चितर्णी (एकप्रकारः स्त्री) स्त्रियः प्रसन्नाः प्राप्य तस्मिन् पातयन्ति प्रभुः।
यक्षगन्धर्वदेवानां स्त्रियः तं स्मरन्तः |
कठोरधाराः स्त्रियः कूजन्तः अन्याः स्त्रियः हसन्ति स्म ।
दुष्टाः किन्नरः क्रुद्धाः आसन् अन्याः सुन्दराः च हसन् विद्युत् लज्जां कृत्वा दन्तं प्रदर्शयन्ति स्म।४५६।
तं दृष्ट्वा घोरपापानि नष्टानि, भगवतः मौनस्मरणं च स्वाभाविकं परिणामः आसीत्
तेषां शरीरेषु तेषां वस्त्राणि वर्धमानं कान्तिं नियन्त्रयन्ति स्म
तस्य पादयोः पतन्ति स्म सर्वदिशा भूतानि भ्रमन्तः आगच्छन्ति च
पापं त्यक्त्वा भूताः सर्वे तत्र गत्वा धर्ममार्गम् ॥४५७॥
तत्र द्वे क्षत्रिययोद्धौ युद्धकर्मणि लीनाः |
धनुः परित्यज्य कवचं छिनत्ति स्म तत् युद्धं दृष्ट्वा योद्धाः |
सूर्यरथोऽपि निवर्तत (तत्) रणस्य मृत्युं द्रष्टुं।
सूर्यरथः तत्र निवृत्तः तत्र च पृथिव्यां पतन्तः योद्धवः, मुखात् रक्तं बहिः क्षिपन्ति स्म।४५८।
चक्राणि निर्वहन्ति स्म, योद्धवः च पतन्ति स्म
निष्ठा योद्धा पुनः क्रोधेन उत्तिष्ठन्ति स्म |
अर्धभागे बद्धाः धडाः परितः गच्छन्ति स्म ।
अशिरः कूपरूपेण अर्धभागे छिन्नाः भ्रमन्तः पृथिव्यां पतन्तः च “हन्तु, हन्तु” इति उद्घोषयन्ति स्म ।४५९।
तस्मिन् घोरे युद्धे योद्धाश्वाः युध्यन्ति स्म |
तीक्ष्णाः बाणाः दृश्यन्ते स्म
योद्धवः वध, वध” इति उद्घोषैः उत्तिष्ठन्ति स्म ।
न च तेन रणक्षेत्रात् धीरेण पलायन्ते स्म।।460।
नानाविधेन चित्रितानि सुन्दराणि धनुषः छिन्नानि आसन्।
सर्वे परस्परं विचित्ररूपेण छिनन्ति स्म, पट्टिका इव श्वेताः बाणाः प्रवहन्ति स्म (धारा इव)।
तत् युद्धं दृष्ट्वा मुनीश्वरः चकाचौंधं प्राप्य स्तब्धः अभवत् ।
तत् युद्धं दृष्ट्वा सर्वं जगत् चकाचौंधं आश्चर्यचकितं च तत् आश्रमं प्रति गच्छति स्म, तत् आसक्तिप्रभावेण पृथिव्यां पतति स्म।४६१।
अतीव गुरुं कुङ्कुमकवचं जपन्तं मुनिः ।
सा महिला शिरसि पात्राणि वहन् ऋषिवत् भर्तारं स्मरन् चलति स्म, सा च तां दृष्ट्वा पादयोः पतन् सगः तां द्वाविंशतिगुरुत्वेन स्वीकृतवान्
(यः) असंख्यातान् योद्धान् जित्वा असंख्यपापान् पराजयत्।
असंख्ययोगं कृत्वा बहुपापनाशनं स महामुनिः स्वपदं प्रति जगाम।।462।।
हलस्य द्वाविंशतिगुरुत्वेन दत्तकग्रहणस्य, तस्य भार्यायाः च भोजनं आनयनस्य वर्णनस्य अन्तः।
अधुना त्रयोविंशतिगुरुत्वेन यक्षस्त्रीग्रहणस्य वर्णनं आरभ्यते
अनूप नाराज स्तन्जा
उभयतः सङ्गीतं वाद्यते स्म, स्वराः च उत्थापिताः आसन् ।
तुरङ्गाः ध्वनितवन्तः, गर्जन् वाणी च आसीत्, ओचरवर्णं वस्त्रं दृष्ट्वा पापाः नष्टाः अभवन्
(यथा) सुवर्णं दृष्ट्वा मनुष्यः (धैर्यं) त्यक्त्वा पृथिव्यां पतति,
सुवर्णं मनुष्यनिवासिते पृथिव्यां वर्षितं दृष्टं तपस्विनः शरीराणि च अलौकिकवैभवम्।४६३।
अनेकाः यक्षाः, गन्धरबाः संस्काररूपविशेषधारिणः,
अनेकाः यक्षगन्धरवनागाः देवस्त्रीः नृत्यन्ति स्म
परम पवित्र पार्वती एवं पत्नी अनुपम कुबेर ('अलका पति'),
तत्र पार्वती अद्वितीयस्य कुबेरपत्नी च तत्र देवराक्षसानां स्त्रियः उपविष्टाः।४६४।
अद्वितीयं यक्षस्त्री या रागैः मनः मोहयति,
तत्र एकः अद्वितीयः यक्षस्त्री आसीत्, या बाणेन आहता इव मण्डले परिभ्रमति स्म
गृहप्रेमं विस्मृत्य मनसि रागप्रेमम् अभवत् ।
सर्वान् कामान् परित्यज्य मृगवत् व्याकुलं चरन्ती सङ्गीतमात्रमग्नं मनः ॥४६५॥
चिते रागे प्रसन्ना रागं च गायति स्म ।
सा विभिन्नेषु स्त्रीपुरुषसङ्गीतगुणेषु गायने, स्वस्य वीणावादने च लीनः आसीत्, सा प्रेम्णा आश्रमं प्रति अगच्छत्
हावभावस्य स्त्रीकलायां तीक्ष्णशुक्लबाणाः अलङ्कृताः आसन्।
सा सुन्दरी कलाबाणैः अलङ्कृता, ताः सुन्दरीगणः च पार्थिवं रममाणः आसीत्।४६६।
TOMAR STANZA इति
आरोपितः, अतुलः, २.
गुणी सुमृदु अष्टादश विज्ञानवित् ।
सर्वप्रकारस्य रागरससमृद्धः, २.
सङ्गीतविज्ञा तत्त्वपूर्णा सा भाग्यवती पृथिव्यां।४६७।
(एवं) स्त्री रागं गायति स्म, २.
सौम्यः सद्गुणी च सङ्गीतविधिं गायति स्म
(तस्य) सुन्दरं नेत्रं सुखस्य गृहम् आसीत्