श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 1139


ਲਪਟਿ ਤਿਹਾਰੀ ਨਾਰਿ ਏਕ ਨਰ ਸੋ ਰਹੀ ॥
लपटि तिहारी नारि एक नर सो रही ॥

यत् तव भार्या पुरुषेण सह सम्बन्धं करोति।

ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਕਰਿ ਕੋਪ ਤਹਾ ਚਲਿ ਆਇਯੋ ॥
करम सिंघ करि कोप तहा चलि आइयो ॥

करमसिंहः क्रुद्धः भूत्वा तत्र गतः।

ਹੋ ਅਛਲ ਮਤੀ ਯਹ ਭੇਦ ਸਕਲ ਸੁਨਿ ਪਾਇਯੋ ॥੧੩॥
हो अछल मती यह भेद सकल सुनि पाइयो ॥१३॥

अचल मतिः एतत् सर्वं ज्ञातुम् आगतः। १३.

ਪਕਰਿ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਕੀ ਪਗਿਯਾ ਦਈ ਚਲਾਇ ਕੈ ॥
पकरि न्रिपति की पगिया दई चलाइ कै ॥

(कुमारी पूर्वमेव सखीं अग्रे प्रेषितवान्। सः उन्मत्तः इति अभिनयं कृतवान्) राज्ञः पगडीं गृहीत्वा क्षिप्तवान्।

ਕਹਿਯੋ ਸਖੀ ਬਵਰੀ ਭਈ ਗਈ ਵਹ ਧਾਇ ਕੈ ॥
कहियो सखी बवरी भई गई वह धाइ कै ॥

(राज्ञी) धावित्वा वक्तुं प्रवृत्ता। हे सखी ! त्वं उन्मत्तः असि

ਲਰਿਕਨ ਕੀ ਸੀ ਖੇਲ ਕਰਤ ਤਿਹ ਠਾ ਭਈ ॥
लरिकन की सी खेल करत तिह ठा भई ॥

तत्र ते बालकाः इव क्रीडितुं आरब्धवन्तः

ਹੋ ਦੁਤਿਯ ਸਖੀ ਲੈ ਪਾਗ ਚਲਾਇ ਬਹੁਰਿ ਦਈ ॥੧੪॥
हो दुतिय सखी लै पाग चलाइ बहुरि दई ॥१४॥

द्वितीया च सखी पगडीं गृहीत्वा क्षिपत्। १४.

ਜਬ ਵੁਹਿ ਦਿਸਿ ਨ੍ਰਿਪ ਜਾਇ ਤੌ ਵੁਹਿ ਦਿਸਿ ਡਾਰਹੀ ॥
जब वुहि दिसि न्रिप जाइ तौ वुहि दिसि डारही ॥

यदा राजा तत्पार्श्वे गच्छति स्म तदा ते तस्मिन् पार्श्वे वालं (पगडीं) क्षिपन्ति स्म ।

ਲਰਿਕਨ ਕੇ ਗਿੰਦੂਆ ਜਿਮਿ ਪਾਗ ਉਛਾਰਹੀ ॥
लरिकन के गिंदूआ जिमि पाग उछारही ॥

ते बालकाः इव पगडीं क्षिपन्ति स्म।

ਧੂਰਿ ਆਪਨੇ ਸੀਸ ਨਾਥ ਕੇ ਡਾਰਿ ਕੈ ॥
धूरि आपने सीस नाथ के डारि कै ॥

शिरसि राजशिरसि च रजः क्षिपन्तः ।

ਹੋ ਲਹਿ ਹਾਇਲ ਤਿਨ ਮਿਤ੍ਰਹਿ ਦਯੋ ਨਿਕਾਰਿ ਕੈ ॥੧੫॥
हो लहि हाइल तिन मित्रहि दयो निकारि कै ॥१५॥

तान् (मित्रान्) मध्ये आगच्छन्तं दृष्ट्वा ('हैल'), (राज्ञी) मित्रं ततः दूरं प्रेषितवती। १५.

ਜਬ ਲਗਿ ਪਗਿਯਾ ਲੇਨ ਰਾਇ ਚਲਿ ਆਇਯੋ ॥
जब लगि पगिया लेन राइ चलि आइयो ॥

यावत् राजा पगडीं प्राप्तुं आगतः तावत् ।

ਤਬ ਲਗਿ ਰਾਨੀ ਮਿਤ੍ਰ ਸਦਨ ਪਹੁਚਾਇਯੋ ॥
तब लगि रानी मित्र सदन पहुचाइयो ॥

तावत् राज्ञी मित्रं (तस्याः) गृहं नीतवती।

ਮਤਵਾਰੀ ਉਨ ਭਾਖਿ ਅਧਿਕ ਮਾਰਤ ਭਈ ॥
मतवारी उन भाखि अधिक मारत भई ॥

तान् उन्मत्तान् आह्वयन् (राज्ञी) तान् बहु ताडयितुं आरब्धा

ਨ੍ਰਿਪ ਕੀ ਚਿੰਤਾ ਟਾਰਿ ਸਕਲ ਚਿਤ ਕੀ ਦਈ ॥੧੬॥
न्रिप की चिंता टारि सकल चित की दई ॥१६॥

(एवं च) राज्ञः मनसा सर्वा चिन्ताम् अपहृतवान्। 16.

ਤਬ ਰਾਜੈ ਗਹਿ ਕੈ ਤ੍ਰਿਯ ਕੋ ਕਰ ਰਾਖਿਯੋ ॥
तब राजै गहि कै त्रिय को कर राखियो ॥

अथ राजा राज्ञीं हस्तेन गृहीतवान्

ਆਪੁ ਬਚਨ ਤਾ ਕੋ ਐਸੀ ਬਿਧਿ ਭਾਖਿਯੋ ॥
आपु बचन ता को ऐसी बिधि भाखियो ॥

स च स्वयम् एवम् अवदत्

ਮਤਵਾਰੇ ਮੂਰਖ ਸਿਸਿ ਕੋ ਨਹਿ ਮਾਰਿਯੈ ॥
मतवारे मूरख सिसि को नहि मारियै ॥

मूर्खः बालकः (सेवकः इत्यर्थः) न हन्तव्यः इति।

ਹੋ ਹੋਨਹਾਰ ਮੁਹਿ ਭੀ ਇਨ ਕਛੁ ਨ ਉਚਾਰਿਯੈ ॥੧੭॥
हो होनहार मुहि भी इन कछु न उचारियै ॥१७॥

यत् मम भवितव्यम् आसीत् तत् अभवत्, अधुना तान् किमपि मा वदतु। १७.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਨ੍ਰਿਪ ਕੀ ਪਾਗ ਉਤਾਰਿ ਕੈ ਦੀਨੀ ਪ੍ਰਥਮ ਚਲਾਇ ॥
न्रिप की पाग उतारि कै दीनी प्रथम चलाइ ॥

प्रथमं राज्ञः पगडं हृत्वा फूत्कृत्य।

ਜਾਰ ਉਬਾਰਿਯੋ ਜੜ ਛਲਿਯੋ ਚੇਰੀ ਲਈ ਬਚਾਇ ॥੧੮॥
जार उबारियो जड़ छलियो चेरी लई बचाइ ॥१८॥

मित्रं तारयित्वा मूर्खं (राजा) वञ्चयित्वा दासीं तारयति स्म। १८.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਦੋਇ ਸੌ ਪੈਤੀਸ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੨੩੫॥੪੪੧੭॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे दोइ सौ पैतीस चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥२३५॥४४१७॥अफजूं॥

अत्र श्रीचरितोपख्यानस्य त्रिचरितस्य मन्त्री भूप साम्बदस्य २३५तमस्य चरितस्य समापनम्, सर्वं शुभम्। २३५.४४१७ इति । गच्छति

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਤਿਬਤ ਕੋ ਇਕ ਰਾਇ ਸੁਲਛਨ ॥
तिबत को इक राइ सुलछन ॥

तत्र तिब्बतस्य सुल्चननामकः राजा आसीत्

ਕਬਿਤ ਕਾਬਿ ਕੇ ਬਿਖੇ ਬਿਚਛਨ ॥
कबित काबि के बिखे बिचछन ॥

काव्ये काव्ये च यः बुद्धिमान् आसीत्।

ਸ੍ਰੀ ਨ੍ਰਿਪਰਾਜ ਕਲਾ ਤਿਹ ਨਾਰੀ ॥
स्री न्रिपराज कला तिह नारी ॥

निप्रज कला तस्य राज्ञी आसीत्, २.

ਜਾਨੁਕ ਸ੍ਰੀ ਬਿਸਨ ਕੀ ਪ੍ਯਾਰੀ ॥੧॥
जानुक स्री बिसन की प्यारी ॥१॥

लच्छ्मीस्वरूपमिव । १.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਮਤੀ ਬਿਚਛਨ ਪਾਤ੍ਰ ਤਹ ਤਵਨ ਸਹਿਰ ਕੇ ਮਾਹਿ ॥
मती बिचछन पात्र तह तवन सहिर के माहि ॥

तस्य नगरे (क) बिच्चनमतिः नाम वेश्या आसीत् ।

ਰੂਪ ਬਿਖੈ ਤਾ ਸੀ ਤਰੁਨਿ ਤੀਨਿ ਲੋਕ ਮੈ ਨਾਹਿ ॥੨॥
रूप बिखै ता सी तरुनि तीनि लोक मै नाहि ॥२॥

तस्याः सदृशी सुन्दरी त्रयाणां जनानां मध्ये नासीत्। २.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਮੁਜਰਾ ਕੌ ਬੇਸ੍ਵਾ ਜਬ ਆਵੈ ॥
मुजरा कौ बेस्वा जब आवै ॥

यदा सा वेश्या मुजरे आगच्छति

ਹੇਰਿ ਰੂਪ ਨ੍ਰਿਪ ਕੋ ਲਲਚਾਵੈ ॥
हेरि रूप न्रिप को ललचावै ॥

तदा सा राज्ञः रूपं द्रष्टुं प्रलोभ्यते स्म।

ਮਨ ਮੈ ਅਧਿਕ ਮਸਤ ਹ੍ਵੈ ਝੂਲੈ ॥
मन मै अधिक मसत ह्वै झूलै ॥

सा महता आनन्दस्य अवस्थायां डुलति स्म (अर्थात् नृत्यति स्म)।

ਨਿਜੁ ਤਨ ਕੀ ਤਾ ਕੌ ਸੁਧਿ ਭੂਲੈ ॥੩॥
निजु तन की ता कौ सुधि भूलै ॥३॥

सः च स्वशरीरस्य स्वरूपं विस्मरति स्म। ३.

ਚਿਤ ਮੈ ਚਿੰਤ ਰੈਨਿ ਦਿਨ ਕਰੈ ॥
चित मै चिंत रैनि दिन करै ॥

रात्रौ दिवा सा मनसि चिन्तयति स्म (राज्ञः विषये)।

ਨ੍ਰਿਪ ਕੀ ਆਸ ਸਦਾ ਮਨ ਧਰੈ ॥
न्रिप की आस सदा मन धरै ॥

राज्ञः आशां च सदा मनसि धारयति स्म।

ਕਿਹ ਬਿਧਿ ਮੋ ਸੰਗ ਭੋਗ ਕਮਾਵੈ ॥
किह बिधि मो संग भोग कमावै ॥

(सा चिन्तयन्ती आसीत्) कथं (राजा) मां लीनं करिष्यति।

ਸੋ ਦਿਨ ਮੋਹਿ ਕਹੋ ਕਬ ਆਵੈ ॥੪॥
सो दिन मोहि कहो कब आवै ॥४॥

ब्रूहि कदा तत् दिवसं सिद्ध्यति। ४.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

द्वयम् : १.

ਰਾਵ ਨ ਤਾ ਕੋ ਹੇਰਈ ਤ੍ਰਿਯ ਮਨ ਮੈ ਲਲਚਾਇ ॥
राव न ता को हेरई त्रिय मन मै ललचाइ ॥

नृपः तं न पश्यति स्म, सा च मनसि प्रलोभिता (तस्य कृते)।

ਜਤਨ ਕਾ ਕਰੌ ਜੋ ਮੁਝੈ ਨ੍ਰਿਪ ਮਨ ਭਜੈ ਬਨਾਇ ॥੫॥
जतन का करौ जो मुझै न्रिप मन भजै बनाइ ॥५॥

(सा तत् चिन्तितवती) मया किं प्रयत्नः कर्तव्यः येन राजा मनो मया सह विनोदं करिष्यति।5.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चतुर्विंशतिः : १.

ਜਬ ਰਾਜਾ ਦੀਵਾਨ ਲਗਾਵੈ ॥
जब राजा दीवान लगावै ॥

यदा (एकदा) राजा न्यायालयं धारयति स्म, तदा

ਤਵਨ ਸਮੈ ਤਰੁਨੀ ਸੁਨਿ ਪਾਵੈ ॥
तवन समै तरुनी सुनि पावै ॥

(तदा) स्त्री (वेश्या) तत्कालं ज्ञातवती।

ਹਾਥ ਜੋਰਿ ਠਾਢੀ ਹ੍ਵੈ ਰਹਈ ॥
हाथ जोरि ठाढी ह्वै रहई ॥

सा प्राञ्जलिः कृत्वा तिष्ठति स्म

ਪ੍ਰੇਮ ਆਸਕੀ ਜ੍ਯੋਂ ਨਿਰਬਹਈ ॥੬॥
प्रेम आसकी ज्यों निरबहई ॥६॥

प्रेम इव च क्रीडति। ६.