ततः किं साधयितुं शक्नुवन्ति स्म दरिद्राः मानवाः।(13)(l)
राजा मन्त्री च शुभचृतारसंवादस्य दशमः दृष्टान्तः, आशीर्वादेन समाप्तः। (१०)(१८४) ९.
दोहिरा
अथ मन्त्री रहस्यं महाराजं व्याख्यातवान् |
अथ मन्त्री इमां दशमं छृतं प्रवर्त्य कथयामास।(१)
पेशावरनगरे एकः दुकानदारः पूर्वं निवसति स्म, यस्य पत्नी दुष्टचरित्रैः आक्रान्तवती आसीत् ।
सा दुकानदारं हत्वा तस्य मृतशरीरेण आत्मनः दहनं कृतवती आसीत् । इदानीं तेषां कथां पठामि:(2)
दुकानदारः व्यापारयात्रायै दूरं गतः।
तस्य अभावे सा स्वरागं नियन्त्रयितुं न शक्नोति स्म, गृहे स्वेन सह निवासार्थं जनं आमन्त्रयति स्म ।(३) ।
यदा यदा क्षुधार्तः आसीत् तदा तदा तस्याः शिशुः क्षीरार्थं रोदिति स्म, परन्तु दिने दिने वा दिने वा ।
सा प्रेम-मक्मगं व्यस्तं कृतवती।( ४)
चौपाई
यदा पुत्रः क्षुधार्तः आहूतः (मातरम्)।
एकदा शिशुः भोजनं अन्विष्य कठिनतया रोदिति स्म तदा तस्याः कान्ती तां पृष्टवती यत्
हे नारी ! त्वं तत् निरुद्धं करोषि
'गच्छ, बालं मौनं कुरु, ततः मम कामपीडां निवारयतु।'(5)
(सः) उत्थाय तां चुम्बितवान्।
सा गत्वा तं स्तनपानं कर्तुं प्रयत्नं कृतवती परन्तु बालकः शान्तः न भवति स्म।
स्वहस्तेन (सः) पुत्रं हतवान्
(तस्य शान्तीकरणाय) सा स्वहस्तेन शिशुं निरुद्ध्य ततः तस्य पुरुषस्य कामुकदुःखात् बहिः निष्कासितवती ।(६)
यदा बालकः तूष्णीम् अभवत् तदा मित्रम् अवदत्।
शिशुस्य आकस्मिकं रोदनविरामं दृष्ट्वा सः पुरुषः अपृच्छत् ।
'किमर्थं भवतः बालकः इदानीं न रोदिति।'
सा प्रकटितवती यत् भवतः प्रीत्या मम पुत्रः हतः इति।(7)
दोहिरा
तथ्यं ज्ञात्वा सः बहु भीतः भूत्वा तां कृत्वा भर्त्सितवान्
एवं शिशुं प्रति।(8)
तस्याः कर्म भृशं भर्त्सयित्वा सा खड्गं निष्कास्य च...
सद्यः तस्य शिरः छिनत्ति।(9)
अन्यस्य साहाय्येन सा कोणे छिद्रं खनितवती च...
तस्मिन् तौ दफनम् अकरोत्।(10)
(प्रसंगवशः,) तदा एकः भिक्षुकः आसीत्, यः सम्पूर्णं प्रकरणं दृष्टवान् आसीत् ।
गत्वा च कथां सर्वं स्वमित्रं दुकानदारं प्रति कथयति स्म।(11)
चौपाई
(अतिथिस्य) वचनं श्रुत्वा बनिया गृहम् आगतः।
ज्ञात्वा दुकानदारः गृहम् आगत्य स्वभार्यां एवं पृष्टवान् ।
यदि (त्वं) गृहस्य कोणं खनसि, २.
'तत् कोणं खनित्वा दर्शयतु अन्यथा अहम् अस्मिन् गृहे न वसिष्यामि।'(l2)
अरिल्
इत्युक्ते स पुरुषः तां स्त्रियं क्रुद्धा उड्डीयत।
खड्गं बहिः निष्कास्य तं अपि हतवान्।
तं शिरच्छेद्य सा उच्चैः रोदितुम् आरब्धा,
'चोराः गृहं आक्रम्य मम पतिं हन्ति स्म।'(13)
दोहिरा
'ते मम पतिं हन्ति ते मम पुत्रं हत्वा सर्वसम्पदः ।
'अधुना दुन्दुभिताडनेन वदामि तेन सह आत्मनः प्रज्वलनं कृत्वा सती भविष्यामि' (14)
परेण दिने प्रातःकाले सा अन्त्येष्टिचिताम्, जनान् च प्रति अगच्छत्
अनुसृत्य च अग्निदारुहस्तेन दृश्यमालोकनार्थम्।(15)
ढोलस्य ताडनं श्रुत्वा गतिं निरीक्ष्य च
जनः स भिक्षुकः सर्वघटनानि दृष्टोऽपि आगतः।(16)