नाम-मालापुराणे “चक्रनाम” इति द्वितीयस्य अध्यायस्य समाप्तिः।
अधुना श्री बाण (बाण) वर्णनम् आरभ्यते ।
दोहरा
बिसिख (बाण) बाण, सर, धनुज (धनुष, बाण से जन्म) 'कवचंतक' (कवच-भेदन, बाण) नाम से उच्यते।
हे महत्त्वपूर्ण बाण (बाण) धनुषपुत्र कवचनाशक! अपि अस्माकं कृते विजयं आनयन्तु, अस्माकं कार्याणि च निर्वहन्तु।75.
प्रथमं 'धनुख' इति शब्दस्य उच्चारणं कृत्वा ततः 'अग्रज' (धनुतः अग्रे बाणः) इति शब्दं वदन्तु।
प्रथमं “धनुष” शब्दं ततः “अग्रज” इति शब्दं उच्चारयित्वा बाणस्य सर्वाणि नामानि सम्यक् अवगन्तुं शक्यन्ते।76.
प्रथमं 'पञ्च' (धनुः) शब्दस्य उच्चारणं कृत्वा ततः 'अग्रज' इति शब्दं वदन्तु।
प्रथमं “पनच्” इति शब्दं ततः “अग्रज” इति शब्दं उच्चारयित्वा बाणस्य सर्वाणि हे नामानि निरन्तरं विकसितानि सन्ति।77.
(प्रथम) 'निखंग' (भट्ठा) नाम उच्चारित करके बाद 'बासी' (निवासी) शब्द का उच्चारण करें।
निखङ्गस्य नामानि उच्चारयित्वा ततः “वंशी” इति वर्णयित्वा बाणस्य सर्वाणि नामानि ज्ञातुं शक्यन्ते।७८।
सर्वेषां 'मृग्यानां' (पशूनां) नामानि वदन्तु ततः 'हा' इति शब्दस्य उच्चारणं कुर्वन्तु।
सर्वेषां मृगाणां नामकरणं कृत्वा ततः “हा” इति उक्त्वा सर्वाणि बाणनामानि मनसि गम्यन्ते।79.
कवचस्य सर्वाणि नामानि गृहीत्वा ततः 'भेदक' (वेधनम्) शब्दं वदतु।
“कवच” (कवच) इत्यस्य सर्वाणि नामानि उच्चारयित्वा ततः तेषां सह “भेदक” इति शब्दं योजयित्वा बाणस्य सर्वाणि नामानि निरन्तरं विकसितानि भवन्ति।८०।
प्रथमं 'चर्म' (कवच) इति नामानि वदन्तु ततः 'चेदक्' (वेधकः) इति शब्दं वदन्तु।
“चरम्” इति नामानि उच्चारयित्वा “छेदक्” इति शब्दं योजयित्वा तेहन् इति कृत्वा बुद्धिमान् जनाः मनसि बाणस्य सर्वाणि नामानि ज्ञायन्ते।८१।
प्रथमं 'सुभाट्' (सुर्म) इति नाम उच्चारयित्वा ततः 'हा' इति शब्दं पठन्तु।
सुभत इति नाम उच्चारयित्वा ततः हाशब्दं योजयित्वा सर्वान् बाणनामानि कथयन्ति बुधाः ॥८२॥
सर्वेषां पक्षिणां नामानि वदन्तु ततः 'पर' (वरी) इति वचनम्।
सर्वेषां पक्षिणां नामानि उक्त्वा ततः तेषां सह “पर” इति शब्दं योजयित्वा ज्ञानिनः बाणनामानि परिचिनुवन्ति।८३।
पक्षी, परी (पक्षी) स्पंख (पक्षयुक्त) पचिधर (पक्षधारी) (कहने) फिर 'अन्तक' शब्द बोले (उपसंहार)।
पक्षी, परेश, पंखधर इति शब्दैः सह “अन्तक” इति शब्दं योजयित्वा सर्वाणि बाणनामानि मनसि ज्ञायन्ते।८४।
आकाशनामानि सर्वाणि वदन्तु ततः 'चर' (प्रकीर्णं) पदं वदन्तु।
“आकाश” इति सर्वाणि नामानि उक्त्वा ततः “चर” इति वदन् ज्ञानिनः सर्वाणि बाणनामानि परिचिनुवन्ति।८५।
ख, आकाश, नभा तथा गगन (शब्द) कहते हुए तब 'चर' (चल) शब्द का उच्चारण करें।
“खे, आकाश, नभ, गगन” इति वचनं कृत्वा ततः “चर” इति शब्दं उच्चारयित्वा ज्ञानिनः सर्वाणि बाणनामानि सम्यक् अवगन्तुं शक्नुवन्ति।८६।
आकाशं, सिपिहरं, दिवं च ततः गर्दुनं (घूर्णमानं आकाशम्) (शब्दम्) इति वदन्तु।
“आसमन्, सिपिहिर, दिव, गरदून आदि” इति वचनं उक्त्वा । ततः “चर” इति शब्दं वदन् बाणनामानि ज्ञायन्ते।87.
प्रथमं चन्द्रनामानि वदन्तु, ततः 'धार' (धारकः) इति शब्दं योजयन्तु।
आदौ “चन्द्र” इति नाम उच्चारयित्वा ततः “देः” इति शब्दं योजयित्वा तदनन्तरं “चर” इति वदन् बाणनामानि निर्मीयन्ते।८८।
गच्छ, मरीच, किरण, छतधर (ज्योति धारयित चन्द्र) (ततः) मनसे धार' शब्द बोले।
“गो, मरीच, किरण, छताधार आदि” शब्दान्ते “चर” इति शब्दं योजयित्वा बाणनामानि निर्मीयन्ते।89.
(प्रथम) 'रजनीसर' (चन्द्र) 'दीन्हा' (दिन नाशक) (शब्द) कहो, तदनन्तर (द्विवार) 'धार धार' शब्द बोले।
“रजनीश्वरदीन्हा” इति शब्दमुच्चारयित्वा अन्ते धूरन्धरशब्दं योजयित्वा बाणनामानि विकसितानि भवन्ति।90.
रात्रि, निसा, दिन घाटनी कहने के बाद, तब 'चर' 'धार' पद बोले।
रात्रि, निशा, दिन-घाटिनि इत्यनेन सह “चारधर” इति शब्दं वदन् बाणस्य सर्वाणि नामानि विकसितानि भवन्ति।91.
ससि उपर्जनी' (चन्द्रनिर्माता) तथा 'रवि हरनि' (सूर्यनाशक) (प्रथम एतानि वचनानि वदन्तु, ततः) 'चर' इति शब्दानां प्रयोगः भवति।
“रात्रि” इति नाम उच्चारयित्वा, ततः “चर” इति उक्त्वा तदनन्तरं धारशब्दं वदन् बाणस्य सर्वाणि नामानि स्मर्तुं शक्यन्ते।९२।
रण अन्धपति', 'महा निस्पति', 'निसि-ईसार', 'निसी राज' तथा 'चन्द्र',
“रात्रि, अन्धकारपति, निस्पति” इत्यादयः शब्दाः चन्द्र-बाण इति नाम्ना प्रसिद्धाः, ये “चन्द्रमा” (चन्द्र) रूपेण अन्धकारमग्नरूपान् हन्ति।९३।
किरणस्य सर्वाणि नामानि वदन्तु ततः 'धार' इति जपन्तु।
सर्वेषां रश्मीनां नामानि वदन् धारशब्दमुच्चारयित्वा पश्चात् पुनः धारशब्दं पुनः पुनः कृत्वा बाणनामानि सर्वाणि ज्ञायन्ते।94।
सर्वसमुद्राणां नामानि गृहीत्वा अन्ते सूतशब्दं वदन्तु।
“समुद्रा” (सागरः) इति सर्वाणि नामानि वदन् अन्ते “शतदेः” इति शब्दं योजयित्वा तदनन्तरं धारशब्दं उच्चारयित्वा सर्वाणि बाणनामानि अग्रे आगच्छन्ति।९५।
(प्रथम) 'जलपति', 'ज्लालै' (जलस्थानम्) 'नादिपति' (शब्द) इति वदन्तु ततः 'सूत' इति शब्दं योजयन्तु।
“समुद्र” (सागरः) इति शब्दं वदन् “शतदेः” इति शब्दं योजयित्वा तदनन्तरं धारशब्दं वदन् बाणस्य सर्वाणि नामानि अवगन्तुं शक्यन्ते।96.
(प्रथम) 'निरलै' 'सरताधिपति' (शब्द) वदन् ततः 'सुत' शब्दं योजयतु।
“नीरल्याः सरिताधपतिः” इति शब्दान् उच्चारयित्वा ततः “शत्” इति शब्दं योजयित्वा तदनन्तरं धारं कृत्वा बाणनामानि उच्चारयन्ति।९७।
झखन' (मत्स्याः) इति सर्वाणि नामानि गृहीत्वा एकवारं 'बिरिया' (सुखदः) इति वदन्तु।
एकवारं सर्वेषां विवादानाम् नामकरणं कृत्वा ततः “शतधर” इति शब्दं वदन् बाणस्य बहवः नामानि विकसितानि भवन्ति।98.