श्री दसम् ग्रन्थः

पुटः - 730


ਸਕਲ ਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਪਾਸਿ ਕੇ ਚੀਨਹੁ ਚਿਤ ਪਰਬੀਨ ॥੨੭੫॥
सकल नाम स्री पासि के चीनहु चित परबीन ॥२७५॥

मुख्यतया “सूर्य आत्माज” इति शब्दान् उच्चारयित्वा ततः “शास्तार” इति शब्दं योजयित्वा कुशलाः जनाः पाशस्य सर्वाणि नामानि जानन्ति।275.

ਕਾਲ ਪਿਤਾ ਪ੍ਰਥਮੈ ਉਚਰਿ ਅੰਤਿ ਤਨੁਜ ਪਦਿ ਦੇਹੁ ॥
काल पिता प्रथमै उचरि अंति तनुज पदि देहु ॥

प्रथमं 'काल पिता' उच्चार, तदन्तर 'तनुज' पद,

ਪਤਿ ਕਹਿ ਅਸਤ੍ਰ ਬਖਾਨੀਐ ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਲਖਿ ਲੇਹੁ ॥੨੭੬॥
पति कहि असत्र बखानीऐ नाम पासि लखि लेहु ॥२७६॥

“कालपिता, तनुज, अस्तार” इति शब्दान् क्रमेण उच्चारयन् पाशस्य सर्वाणि नामानि ज्ञायन्ते।276.

ਦਿਵਕਰ ਤਨੁਜਾ ਪ੍ਰਿਥਮ ਕਹਿ ਪਤਿ ਕਹਿ ਸਸਤ੍ਰ ਬਖਾਨ ॥
दिवकर तनुजा प्रिथम कहि पति कहि ससत्र बखान ॥

प्रथमं 'दिवकार तनुजा' (सूर्यपुत्री) इति वदन्, ततः 'पति' 'शास्त्र' इति शब्दान् पठन्तु।

ਸਕਲ ਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਪਾਸਿ ਕੇ ਲੀਜਹੁ ਚਤੁਰ ਪਛਾਨ ॥੨੭੭॥
सकल नाम स्री पासि के लीजहु चतुर पछान ॥२७७॥

“दिवाकर तनुजा” इति आदौ उक्त्वा ततः पतिशब्दं वदन्तः पाशस्य सर्वाणि नामानि परिचिनुवन्ति बुधाः ॥२७७॥

ਪਾਸਿ ਗ੍ਰੀਵਹਾ ਕੰਠ ਰਿਪੁ ਬਰੁਣਾਯੁਧ ਜਿਹ ਨਾਮ ॥
पासि ग्रीवहा कंठ रिपु बरुणायुध जिह नाम ॥

यस्य नाम 'पासि', 'ग्रीव', 'कण्ठ रिपु', 'ब्रुनयुधा' च,

ਪਰੋ ਦੁਸਟ ਕੇ ਕੰਠ ਮੈ ਕਰੋ ਹਮਾਰੋ ਕਾਮ ॥੨੭੮॥
परो दुसट के कंठ मै करो हमारो काम ॥२७८॥

“गरीवाहा, कान्थ्रिपु, पाश, वरुणायुध” इत्यादि नाम स अत्याचारिणः कण्ठे पतित्वा अस्माकं कार्याणि सम्पादयेत्।278।

ਆਦਿ ਕੰਠ ਕੇ ਨਾਮ ਲੈ ਗ੍ਰਾਹਕ ਪਦ ਕਹਿ ਅੰਤਿ ॥
आदि कंठ के नाम लै ग्राहक पद कहि अंति ॥

प्रथमं 'कण्ठ' इति नाम गृहीत्वा अन्ते 'ग्राहक' इति वदन्तु।

ਬਰੁਣਾਯੁਧ ਕੇ ਨਾਮ ਸਭੁ ਨਿਕਸਤ ਚਲਤ ਬਿਅੰਤ ॥੨੭੯॥
बरुणायुध के नाम सभु निकसत चलत बिअंत ॥२७९॥

मुख्यतया “कण्ठ” इति नाम उच्चारयित्वा, ततः अन्ते “ग्रहक” इति शब्दं योजयित्वा वरुणायुधस्य (पाशस्य) सर्वाणि नामानि निरन्तरं विकसितानि भवन्ति।279.

ਨਾਰਿ ਕੰਠ ਗਰ ਗ੍ਰੀਵ ਭਨਿ ਗ੍ਰਹਿਤਾ ਬਹੁਰਿ ਬਖਾਨ ॥
नारि कंठ गर ग्रीव भनि ग्रहिता बहुरि बखान ॥

प्रथमं 'नारी', 'कण्ठ', 'गर', 'ग्रीव' (सर्वकण्ठानां नामानि) इति शब्दान् वदन्तु ततः 'ग्रहित' इति शब्दं वदन्तु।

ਸਕਲ ਨਾਮ ਏ ਪਾਸਿ ਕੇ ਨਿਕਸਤ ਚਲਤ ਅਪ੍ਰਮਾਨ ॥੨੮੦॥
सकल नाम ए पासि के निकसत चलत अप्रमान ॥२८०॥

आदौ “नारी, कण्ठ, गला, गरीवा” इति शब्दान् उच्चारयित्वा अङ्ग् ततः “ग्रहीता” इति शब्दं योजयित्वा पाशस्य सर्वाणि नामानि निरन्तरं विकसितानि भवन्ति।२८०।

ਜਮੁਨਾ ਪ੍ਰਿਥਮ ਬਖਾਨਿ ਕੈ ਏਸਰਾਯੁਧਹਿਾਂ ਬਖਾਨ ॥
जमुना प्रिथम बखानि कै एसरायुधहिां बखान ॥

प्रथम 'जमुना' पाठ (ततः) 'एसरयुध' पाठ करें।

ਸਕਲ ਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਪਾਸਿ ਕੇ ਚੀਨਹੁ ਚਤੁਰ ਸੁਜਾਨ ॥੨੮੧॥
सकल नाम स्री पासि के चीनहु चतुर सुजान ॥२८१॥

“यमुना” शब्दं मुख्यतया वदन् ततः “इश्रायुध” इति शब्दं उच्चारयन् ज्ञानिनः पाशस्य सर्वाणि नामानि परिचिनुवन्ति।२८१।

ਕਾ ਬਰਣਾਦਿ ਬਖਾਨਿ ਕੈ ਮੰਦ ਬਹੁਰ ਪਦ ਦੇਹੁ ॥
का बरणादि बखानि कै मंद बहुर पद देहु ॥

प्रथमं 'क' अक्षरं वदन्तु ततः 'मण्ड्' इति शब्दं योजयन्तु ।

ਹੋਤ ਹੈ ਨਾਮ ਕਮੰਦ ਕੇ ਚੀਨ ਚਤੁਰ ਚਿਤਿ ਲੇਹੁ ॥੨੮੨॥
होत है नाम कमंद के चीन चतुर चिति लेहु ॥२८२॥

“क” अक्षरं वदन् ततः “मन्द्” इति शब्दं योजयित्वा “कमण्ड” इति नाम rcognised भवति।282.

ਕਿਸਨ ਆਦਿ ਪਦ ਉਚਰਿ ਕੈ ਬਲਭਾਤਿ ਪਦ ਦੇਹੁ ॥
किसन आदि पद उचरि कै बलभाति पद देहु ॥

प्रथमं 'किसान' इति शब्दस्य उच्चारणं कृत्वा ततः 'बलभन्ति' इति शब्दं वदन्तु।

ਪਤਿ ਅਸਤ੍ਰਾਤਿ ਉਚਾਰੀਐ ਨਾਮ ਪਾਸਿ ਲਖਿ ਲੇਹੁ ॥੨੮੩॥
पति असत्राति उचारीऐ नाम पासि लखि लेहु ॥२८३॥

मुख्यतया “करिसन” इति शब्दस्य उच्चारणं कृत्वा, ततः “वल्लभा इति शब्दं योजयित्वा ततः “पति अस्तार” इति शब्दस्य उच्चारणं कृत्वा पाशस्य सर्वाणि नामानि ज्ञायन्ते।२८३।

ਬੀਰ ਗ੍ਰਸਤਨੀ ਸੁਭਟਹਾ ਕਾਲਾਯੁਧ ਜਿਹ ਨਾਮ ॥
बीर ग्रसतनी सुभटहा कालायुध जिह नाम ॥

बीर ग्राष्ट्नी', 'सुभाथ' तथा 'कलायुध' येषां नाम,

ਪਰੋ ਦੁਸਟ ਕੇ ਕੰਠ ਮੈ ਕਰੋ ਹਮਾਰੋ ਕਾਮ ॥੨੮੪॥
परो दुसट के कंठ मै करो हमारो काम ॥२८४॥

हे पाश ! तव नामानि “वीर-गिरास्तानी, सुभतहा, कलायुध इत्यादयः” अत्याचारिणां कण्ठे पतित्वा अस्माकं कार्याणि निर्वहन्तु।२८४।

ਕਾਲ ਅਕਾਲ ਕਰਾਲ ਭਨਿ ਆਯੁਧ ਬਹੁਰਿ ਬਖਾਨੁ ॥
काल अकाल कराल भनि आयुध बहुरि बखानु ॥

कल-अकाल-कराल-इत्यनेन ततः ‘आयुधा’शब्दं पठन्तु।

ਸਕਲ ਨਾਮ ਏ ਪਾਸਿ ਕੇ ਚਤੁਰ ਚਿਤ ਮਹਿ ਜਾਨੁ ॥੨੮੫॥
सकल नाम ए पासि के चतुर चित महि जानु ॥२८५॥

“कल्ल, अकाल, कराल” इति वचनं उच्चारयन्तः, ततः आयुधशब्दं योजयित्वा, पाशस्य सर्वाणि नामानि मनसि जानन्ति ज्ञानिनः।२८५।

ਆਦਿ ਉਚਰੀਐ ਸੂਰਜ ਪਦ ਪੂਤ ਉਚਰੀਐ ਅੰਤਿ ॥
आदि उचरीऐ सूरज पद पूत उचरीऐ अंति ॥

प्रथमं 'सूरज' शब्दस्य उच्चारणं कुर्वन्तु, (ततः) 'पूत' इत्यस्य अनन्तरं अन्ते 'शास्त्र' शब्दस्य उच्चारणं कुर्वन्तु।

ਸਸਤ੍ਰ ਭਾਖੀਐ ਪਾਸਿ ਕੇ ਨਿਕਸਹਿ ਨਾਮ ਬਿਅੰਤ ॥੨੮੬॥
ससत्र भाखीऐ पासि के निकसहि नाम बिअंत ॥२८६॥

प्रथमतया “सूर्यम्” इति वदन् ततः “पुत्रम्” इति योजयित्वा अन्ते “शस्तर्” इति शब्दं वदन् पाशस्य बहवः नामानि निरन्तरं विकसितानि भवन्ति।२८६।

ਸਕਲ ਸੂਰਜ ਕੇ ਨਾਮ ਲੈ ਸੁਤ ਪਦ ਅਸਤ੍ਰ ਬਖਾਨ ॥
सकल सूरज के नाम लै सुत पद असत्र बखान ॥

(प्रथमम्) सूर्यस्य सर्वाणि नामानि गृहीत्वा (ततः) 'सूत' 'अस्त्र' इति वचनं पठन्तु।