श्री गुरु ग्रन्थ साहिबः

पुटः - 306


ਜਿਸ ਨੋ ਦਇਆਲੁ ਹੋਵੈ ਮੇਰਾ ਸੁਆਮੀ ਤਿਸੁ ਗੁਰਸਿਖ ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸੁ ਸੁਣਾਵੈ ॥
जिस नो दइआलु होवै मेरा सुआमी तिसु गुरसिख गुरू उपदेसु सुणावै ॥

सः व्यक्तिः, यस्य मम प्रभुः गुरुः च दयालुः दयालुः च अस्ति - तस्मिन् गुरसिखे गुरुशिक्षा प्रदत्ताः।

ਜਨੁ ਨਾਨਕੁ ਧੂੜਿ ਮੰਗੈ ਤਿਸੁ ਗੁਰਸਿਖ ਕੀ ਜੋ ਆਪਿ ਜਪੈ ਅਵਰਹ ਨਾਮੁ ਜਪਾਵੈ ॥੨॥
जनु नानकु धूड़ि मंगै तिसु गुरसिख की जो आपि जपै अवरह नामु जपावै ॥२॥

सेवकः नानकः तस्य गुरसिखस्य पादरजः याचते, यः स्वयमेव नाम जपति, अन्येषां जपार्थं प्रेरयति च। ||२||

ਪਉੜੀ ॥
पउड़ी ॥

पौरी : १.

ਜੋ ਤੁਧੁ ਸਚੁ ਧਿਆਇਦੇ ਸੇ ਵਿਰਲੇ ਥੋੜੇ ॥
जो तुधु सचु धिआइदे से विरले थोड़े ॥

ये त्वां ध्यायन्ति सत्येश्वर - ते सुदुर्लभाः।

ਜੋ ਮਨਿ ਚਿਤਿ ਇਕੁ ਅਰਾਧਦੇ ਤਿਨ ਕੀ ਬਰਕਤਿ ਖਾਹਿ ਅਸੰਖ ਕਰੋੜੇ ॥
जो मनि चिति इकु अराधदे तिन की बरकति खाहि असंख करोड़े ॥

ये एकेश्वरं चेतनचित्तेन भजन्ति, आराधयन्ति च - तेषां उदारतायाः माध्यमेन असंख्यकोटिजनाः पोषिताः भवन्ति।

ਤੁਧੁਨੋ ਸਭ ਧਿਆਇਦੀ ਸੇ ਥਾਇ ਪਏ ਜੋ ਸਾਹਿਬ ਲੋੜੇ ॥
तुधुनो सभ धिआइदी से थाइ पए जो साहिब लोड़े ॥

सर्वे त्वां ध्यायन्ति, ते एव तु स्वामिनः स्वामिनः प्रियाः ।

ਜੋ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ ਖਾਦੇ ਪੈਨਦੇ ਸੇ ਮੁਏ ਮਰਿ ਜੰਮੇ ਕੋੜ੍ਹੇ ॥
जो बिनु सतिगुर सेवे खादे पैनदे से मुए मरि जंमे कोढ़े ॥

ये सत्यगुरुं न सेवन्ते खादन्ति वेषं धारयन्ति च ते म्रियन्ते; मृत्योः अनन्तरं ते कृपणाः कुष्ठाः पुनर्जन्मं प्रति निक्षिप्ताः भवन्ति ।

ਓਇ ਹਾਜਰੁ ਮਿਠਾ ਬੋਲਦੇ ਬਾਹਰਿ ਵਿਸੁ ਕਢਹਿ ਮੁਖਿ ਘੋਲੇ ॥
ओइ हाजरु मिठा बोलदे बाहरि विसु कढहि मुखि घोले ॥

तस्य उदात्तसन्निधौ मधुरं वदन्ति, परन्तु तस्य पृष्ठतः मुखात् विषं निर्वहन्ति ।

ਮਨਿ ਖੋਟੇ ਦਯਿ ਵਿਛੋੜੇ ॥੧੧॥
मनि खोटे दयि विछोड़े ॥११॥

दुरात्माः भगवतः विरहं प्रति निक्षिप्ताः भवन्ति। ||११||

ਸਲੋਕ ਮਃ ੪ ॥
सलोक मः ४ ॥

सलोक, चतुर्थ मेहल : १.

ਮਲੁ ਜੂਈ ਭਰਿਆ ਨੀਲਾ ਕਾਲਾ ਖਿਧੋਲੜਾ ਤਿਨਿ ਵੇਮੁਖਿ ਵੇਮੁਖੈ ਨੋ ਪਾਇਆ ॥
मलु जूई भरिआ नीला काला खिधोलड़ा तिनि वेमुखि वेमुखै नो पाइआ ॥

अविश्वासः बायमुखः स्वस्य अविश्वासं सेवकं नीलकृष्णं कोटं मलकीटैः पूर्णं प्रेषितवान्।

ਪਾਸਿ ਨ ਦੇਈ ਕੋਈ ਬਹਣਿ ਜਗਤ ਮਹਿ ਗੂਹ ਪੜਿ ਸਗਵੀ ਮਲੁ ਲਾਇ ਮਨਮੁਖੁ ਆਇਆ ॥
पासि न देई कोई बहणि जगत महि गूह पड़ि सगवी मलु लाइ मनमुखु आइआ ॥

तस्य समीपे जगति कोऽपि न उपविशति; स्वेच्छा मनमुखः गोबरं पतित्वा अधिकं मलं आच्छादयन् प्रत्यागतवान्।

ਪਰਾਈ ਜੋ ਨਿੰਦਾ ਚੁਗਲੀ ਨੋ ਵੇਮੁਖੁ ਕਰਿ ਕੈ ਭੇਜਿਆ ਓਥੈ ਭੀ ਮੁਹੁ ਕਾਲਾ ਦੁਹਾ ਵੇਮੁਖਾ ਦਾ ਕਰਾਇਆ ॥
पराई जो निंदा चुगली नो वेमुखु करि कै भेजिआ ओथै भी मुहु काला दुहा वेमुखा दा कराइआ ॥

अविश्वासः बायमुखः अन्येषां निन्दां कर्तुं पृष्ठदंशं कर्तुं च प्रेषितः, परन्तु तत्र गच्छन् तस्य अविश्वासस्य स्वामिनः च मुखं तस्य स्थाने कृष्णं जातम्

ਤੜ ਸੁਣਿਆ ਸਭਤੁ ਜਗਤ ਵਿਚਿ ਭਾਈ ਵੇਮੁਖੁ ਸਣੈ ਨਫਰੈ ਪਉਲੀ ਪਉਦੀ ਫਾਵਾ ਹੋਇ ਕੈ ਉਠਿ ਘਰਿ ਆਇਆ ॥
तड़ सुणिआ सभतु जगत विचि भाई वेमुखु सणै नफरै पउली पउदी फावा होइ कै उठि घरि आइआ ॥

सद्यः समग्रे जगति श्रुतम्, हे दैवभ्रातरः, यत् अयं अविश्वासः पुरुषः स्वसेवकेन सह पादप्रहारः, जूताभिः ताडितः च अभवत् अपमानेन ते उत्थाय स्वगृहं प्रत्यागतवन्तः।

ਅਗੈ ਸੰਗਤੀ ਕੁੜਮੀ ਵੇਮੁਖੁ ਰਲਣਾ ਨ ਮਿਲੈ ਤਾ ਵਹੁਟੀ ਭਤੀਜਂੀ ਫਿਰਿ ਆਣਿ ਘਰਿ ਪਾਇਆ ॥
अगै संगती कुड़मी वेमुखु रलणा न मिलै ता वहुटी भतीजीं फिरि आणि घरि पाइआ ॥

अविश्वासस्य बायमुखस्य अन्यैः सह मिश्रणं न भवति स्म; ततः तस्य पत्नी भगिनी च तं शयनार्थं गृहम् आनयत् ।

ਹਲਤੁ ਪਲਤੁ ਦੋਵੈ ਗਏ ਨਿਤ ਭੁਖਾ ਕੂਕੇ ਤਿਹਾਇਆ ॥
हलतु पलतु दोवै गए नित भुखा कूके तिहाइआ ॥

सः इदं जगत् परं च नष्टवान्; सः नित्यं क्रन्दति, क्षुधापिपासा।

ਧਨੁ ਧਨੁ ਸੁਆਮੀ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ਹੈ ਜਿਨਿ ਨਿਆਉ ਸਚੁ ਬਹਿ ਆਪਿ ਕਰਾਇਆ ॥
धनु धनु सुआमी करता पुरखु है जिनि निआउ सचु बहि आपि कराइआ ॥

धन्यः, धन्यः प्रजापतिः, आदिभूतः, अस्माकं प्रभुः, गुरुः च; सः एव उपविश्य सत्यं न्यायं वितरति।

ਜੋ ਨਿੰਦਾ ਕਰੇ ਸਤਿਗੁਰ ਪੂਰੇ ਕੀ ਸੋ ਸਾਚੈ ਮਾਰਿ ਪਚਾਇਆ ॥
जो निंदा करे सतिगुर पूरे की सो साचै मारि पचाइआ ॥

सिद्धसत्यगुरुं निन्दति स सत्येश्वरेण दण्ड्यते नश्यति च।

ਏਹੁ ਅਖਰੁ ਤਿਨਿ ਆਖਿਆ ਜਿਨਿ ਜਗਤੁ ਸਭੁ ਉਪਾਇਆ ॥੧॥
एहु अखरु तिनि आखिआ जिनि जगतु सभु उपाइआ ॥१॥

इदं वचनं सर्वं जगत् सृजकेन उक्तम् । ||१||

ਮਃ ੪ ॥
मः ४ ॥

चतुर्थ मेहलः १.

ਸਾਹਿਬੁ ਜਿਸ ਕਾ ਨੰਗਾ ਭੁਖਾ ਹੋਵੈ ਤਿਸ ਦਾ ਨਫਰੁ ਕਿਥਹੁ ਰਜਿ ਖਾਏ ॥
साहिबु जिस का नंगा भुखा होवै तिस दा नफरु किथहु रजि खाए ॥

यस्य स्वामिनः कृते दरिद्रः याचकः अस्ति - सः कथं सुपोषितः स्यात्।

ਜਿ ਸਾਹਿਬ ਕੈ ਘਰਿ ਵਥੁ ਹੋਵੈ ਸੁ ਨਫਰੈ ਹਥਿ ਆਵੈ ਅਣਹੋਦੀ ਕਿਥਹੁ ਪਾਏ ॥
जि साहिब कै घरि वथु होवै सु नफरै हथि आवै अणहोदी किथहु पाए ॥

यदि तस्य स्वामिगृहे किमपि अस्ति तर्हि सः तत् प्राप्तुं शक्नोति; किन्तु यत् नास्ति तत् कथं प्राप्नुयात्?

ਜਿਸ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਫਿਰਿ ਲੇਖਾ ਮੰਗੀਐ ਸਾ ਸੇਵਾ ਅਉਖੀ ਹੋਈ ॥
जिस दी सेवा कीती फिरि लेखा मंगीऐ सा सेवा अउखी होई ॥

तस्य सेवां कुर्वन् तस्य लेखस्य उत्तरं दातुं कः आहूतः भविष्यति? सा सेवा कष्टप्रदा निष्प्रयोजना च।

ਨਾਨਕ ਸੇਵਾ ਕਰਹੁ ਹਰਿ ਗੁਰ ਸਫਲ ਦਰਸਨ ਕੀ ਫਿਰਿ ਲੇਖਾ ਮੰਗੈ ਨ ਕੋਈ ॥੨॥
नानक सेवा करहु हरि गुर सफल दरसन की फिरि लेखा मंगै न कोई ॥२॥

हे नानक, गुरुं, अवतारं भगवन्तं सेवां कुरु; तस्य दर्शनस्य धन्यदृष्टिः लाभप्रदः अस्ति, अन्ते च भवन्तः उत्तरदायी न भविष्यन्ति। ||२||

ਪਉੜੀ ॥
पउड़ी ॥

पौरी : १.

ਨਾਨਕ ਵੀਚਾਰਹਿ ਸੰਤ ਜਨ ਚਾਰਿ ਵੇਦ ਕਹੰਦੇ ॥
नानक वीचारहि संत जन चारि वेद कहंदे ॥

नानक सन्ताः विचारयन्ति, चत्वारः वेदाः घोषयन्ति,

ਭਗਤ ਮੁਖੈ ਤੇ ਬੋਲਦੇ ਸੇ ਵਚਨ ਹੋਵੰਦੇ ॥
भगत मुखै ते बोलदे से वचन होवंदे ॥

यत् भगवतः भक्ताः मुखेन यत् वदन्ति तत् सम्भवति।

ਪ੍ਰਗਟ ਪਹਾਰਾ ਜਾਪਦਾ ਸਭਿ ਲੋਕ ਸੁਣੰਦੇ ॥
प्रगट पहारा जापदा सभि लोक सुणंदे ॥

सः स्वस्य ब्रह्माण्डीयकार्यशालायां प्रकटितः अस्ति। सर्वे जनाः एतत् शृण्वन्ति।

ਸੁਖੁ ਨ ਪਾਇਨਿ ਮੁਗਧ ਨਰ ਸੰਤ ਨਾਲਿ ਖਹੰਦੇ ॥
सुखु न पाइनि मुगध नर संत नालि खहंदे ॥

सन्तैः सह युद्धं कुर्वन्तः हठिनः कदापि शान्तिं न प्राप्नुयुः।

ਓਇ ਲੋਚਨਿ ਓਨਾ ਗੁਣੈ ਨੋ ਓਇ ਅਹੰਕਾਰਿ ਸੜੰਦੇ ॥
ओइ लोचनि ओना गुणै नो ओइ अहंकारि सड़ंदे ॥

सन्तः तान् गुणेन आशीर्वादं दातुम् इच्छन्ति, परन्तु ते केवलं अहङ्कारे एव दहन्ति।

ਓਇ ਵਿਚਾਰੇ ਕਿਆ ਕਰਹਿ ਜਾ ਭਾਗ ਧੁਰਿ ਮੰਦੇ ॥
ओइ विचारे किआ करहि जा भाग धुरि मंदे ॥

ते कृपणाः किं कुर्युः, यतः तेषां दैवं अशुभशाप्तम् आदौ एव।

ਜੋ ਮਾਰੇ ਤਿਨਿ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮਿ ਸੇ ਕਿਸੈ ਨ ਸੰਦੇ ॥
जो मारे तिनि पारब्रहमि से किसै न संदे ॥

ये परमेश्वरेण प्रहृताः न तेषां कस्यचित् प्रयोजनम् ।

ਵੈਰੁ ਕਰਹਿ ਨਿਰਵੈਰ ਨਾਲਿ ਧਰਮ ਨਿਆਇ ਪਚੰਦੇ ॥
वैरु करहि निरवैर नालि धरम निआइ पचंदे ॥

अद्वेषं यस्य द्वेष्टि - धर्मन्यायेन सत्यानुसारेण ते विनश्यन्ति।

ਜੋ ਜੋ ਸੰਤਿ ਸਰਾਪਿਆ ਸੇ ਫਿਰਹਿ ਭਵੰਦੇ ॥
जो जो संति सरापिआ से फिरहि भवंदे ॥

ये सन्तैः शापिताः ते निरर्थकं भ्रमन्ति भविष्यन्ति।

ਪੇਡੁ ਮੁੰਢਾਹੂੰ ਕਟਿਆ ਤਿਸੁ ਡਾਲ ਸੁਕੰਦੇ ॥੧੨॥
पेडु मुंढाहूं कटिआ तिसु डाल सुकंदे ॥१२॥

वृक्षस्य मूले छिन्ने सति शाखाः शुष्काः म्रियन्ते च । ||१२||

ਸਲੋਕ ਮਃ ੪ ॥
सलोक मः ४ ॥

सलोक चतुर्थ मेहलः १.


सूचिः (1 - 1430)
जप पुटः: 1 - 8
सो दर पुटः: 8 - 10
सो पुरख पुटः: 10 - 12
सोहला पुटः: 12 - 13
सिरी राग पुटः: 14 - 93
राग माझ पुटः: 94 - 150
राग गउड़ी पुटः: 151 - 346
राग आसा पुटः: 347 - 488
राग गूजरी पुटः: 489 - 526
राग देवगणधारी पुटः: 527 - 536
राग बिहागड़ा पुटः: 537 - 556
राग वढ़हंस पुटः: 557 - 594
राग सोरठ पुटः: 595 - 659
राग धनसारी पुटः: 660 - 695
राग जैतसरी पुटः: 696 - 710
राग तोडी पुटः: 711 - 718
राग बैराडी पुटः: 719 - 720
राग तिलंग पुटः: 721 - 727
राग सूही पुटः: 728 - 794
राग बिलावल पुटः: 795 - 858
राग गोंड पुटः: 859 - 875
राग रामकली पुटः: 876 - 974
राग नट नारायण पुटः: 975 - 983
राग माली पुटः: 984 - 988
राग मारू पुटः: 989 - 1106
राग तुखारी पुटः: 1107 - 1117
राग केदारा पुटः: 1118 - 1124
राग भैरौ पुटः: 1125 - 1167
राग वसंत पुटः: 1168 - 1196
राग सारंगस पुटः: 1197 - 1253
राग मलार पुटः: 1254 - 1293
राग कानडा पुटः: 1294 - 1318
राग कल्याण पुटः: 1319 - 1326
राग प्रभाती पुटः: 1327 - 1351
राग जयवंती पुटः: 1352 - 1359
सलोक सहस्रकृति पुटः: 1353 - 1360
गाथा महला 5 पुटः: 1360 - 1361
फुनहे महला 5 पुटः: 1361 - 1363
चौबोले महला 5 पुटः: 1363 - 1364
सलोक भगत कबीर जिओ के पुटः: 1364 - 1377
सलोक सेख फरीद के पुटः: 1377 - 1385
सवईए स्री मुखबाक महला 5 पुटः: 1385 - 1389
सवईए महले पहिले के पुटः: 1389 - 1390
सवईए महले दूजे के पुटः: 1391 - 1392
सवईए महले तीजे के पुटः: 1392 - 1396
सवईए महले चौथे के पुटः: 1396 - 1406
सवईए महले पंजवे के पुटः: 1406 - 1409
सलोक वारा ते वधीक पुटः: 1410 - 1426
सलोक महला 9 पुटः: 1426 - 1429
मुंदावणी महला 5 पुटः: 1429 - 1429
रागमाला पुटः: 1430 - 1430