वारं भाई गुरुदासः

पुटः - 31


ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
ੴ सतिगुर प्रसादि ॥

एकः ओअङ्करः आदिशक्तिः दिव्यगुरुप्रसादेन साक्षात्कृतः

ਪਉੜੀ ੧
पउड़ी १

ਸਾਇਰ ਵਿਚਹੁ ਨਿਕਲੈ ਕਾਲਕੂਟੁ ਤੈ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਾਣੀ ।
साइर विचहु निकलै कालकूटु तै अंम्रित वाणी ।

घातकं विषं अमृतं च उभौ सागरात् मथितौ।

ਉਤ ਖਾਧੈ ਮਰਿ ਮੁਕੀਐ ਉਤੁ ਖਾਧੈ ਹੋਇ ਅਮਰੁ ਪਰਾਣੀ ।
उत खाधै मरि मुकीऐ उतु खाधै होइ अमरु पराणी ।

विषं गृहीत्वा एकः म्रियते अपरं तु गृहीत्वा (अमृतम्) मनुष्यः अमरः भवति।

ਵਿਸੁ ਵਸੈ ਮੁਹਿ ਸਪ ਦੈ ਗਰੜ ਦੁਗਾਰਿ ਅਮਿਅ ਰਸ ਜਾਣੀ ।
विसु वसै मुहि सप दै गरड़ दुगारि अमिअ रस जाणी ।

सर्पमुखे विषं निवसति नीलजया (सर्पभक्षक) उत्सर्जितं रत्नं च जीवनदायी अमृतं ज्ञायते ।

ਕਾਉ ਨ ਭਾਵੈ ਬੋਲਿਆ ਕੋਇਲ ਬੋਲੀ ਸਭਨਾਂ ਭਾਣੀ ।
काउ न भावै बोलिआ कोइल बोली सभनां भाणी ।

काकस्य काकं अप्रियं तु निशाचरस्य शब्दः सर्वेषां प्रियः।

ਬੁਰਬੋਲਾ ਨ ਸੁਖਾਵਈ ਮਿਠਬੋਲਾ ਜਗਿ ਮਿਤੁ ਵਿਡਾਣੀ ।
बुरबोला न सुखावई मिठबोला जगि मितु विडाणी ।

दुष्टवक्ता न रोचते किन्तु मधुरजिह्वा सर्वत्र प्रशंसति।

ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਸੈਸਾਰ ਵਿਚਿ ਪਰਉਪਕਾਰ ਵਿਕਾਰ ਨਿਸਾਣੀ ।
बुरा भला सैसार विचि परउपकार विकार निसाणी ।

दुष्टाः सत्पुरुषाः एकस्मिन् लोके वसन्ति किन्तु तेषां परोपकारविकृतकर्मगुणैः विशिष्टाः भवन्ति ।

ਗੁਣ ਅਵਗੁਣ ਗਤਿ ਆਖਿ ਵਖਾਣੀ ।੧।
गुण अवगुण गति आखि वखाणी ।१।

अस्माभिः अत्र पुण्यदोषाणां स्थितिः प्रकाशिता।

ਪਉੜੀ ੨
पउड़ी २

ਸੁਝਹੁ ਸੁਝਨਿ ਤਿਨਿ ਲੋਅ ਅੰਨ੍ਹੇ ਘੁਘੂ ਸੁਝੁ ਨ ਸੁਝੈ ।
सुझहु सुझनि तिनि लोअ अंन्हे घुघू सुझु न सुझै ।

सूर्यप्रकाशेन सर्वे लोकत्रयं दृश्यन्ते किन्तु अन्धौ उलूकौ सूर्यं द्रष्टुं न शक्नुवन्ति।

ਚਕਵੀ ਸੂਰਜ ਹੇਤੁ ਹੈ ਕੰਤੁ ਮਿਲੈ ਵਿਰਤੰਤੁ ਸੁ ਬੁਝੈ ।
चकवी सूरज हेतु है कंतु मिलै विरतंतु सु बुझै ।

स्त्री रक्ता शेल्ड्रेकः सूर्यं प्रेम करोति, प्रियं मिलित्वा ते परस्परं प्रेमकथां कथयन्ति शृण्वन्ति च।

ਰਾਤਿ ਅਨ੍ਹੇਰਾ ਪੰਖੀਆਂ ਚਕਵੀ ਚਿਤੁ ਅਨ੍ਹੇਰਿ ਨ ਰੁਝੈ ।
राति अन्हेरा पंखीआं चकवी चितु अन्हेरि न रुझै ।

अन्येषां सर्वेषां पक्षिणां कृते रात्रौ कृष्णा (ते च निद्रां कुर्वन्ति) परन्तु रक्तवर्णीयस्य शेल्ड्रेकस्य मनः तस्मिन् अन्धकारे विश्रामं न करोति (तस्य मनः सूर्येण सह नित्यं अनुकूलं भवति)।

ਬਿੰਬ ਅੰਦਰਿ ਪ੍ਰਤਿਬਿੰਬੁ ਦੇਖਿ ਭਰਤਾ ਜਾਣਿ ਸੁਜਾਣਿ ਸਮੁਝੈ ।
बिंब अंदरि प्रतिबिंबु देखि भरता जाणि सुजाणि समुझै ।

जले छायादर्शनापि पतिं परिजानाति मेधावी ।

ਦੇਖਿ ਪਛਾਵਾ ਪਵੇ ਖੂਹਿ ਡੁਬਿ ਮਰੈ ਸੀਹੁ ਲੋਇਨ ਲੁਝੈ ।
देखि पछावा पवे खूहि डुबि मरै सीहु लोइन लुझै ।

किन्तु मूर्खसिंहः कूपे स्वछायाम् अवलोक्य तस्मिन् प्लवति म्रियते ततः स्वनेत्रे दोषं ददाति।

ਖੋਜੀ ਖੋਜੈ ਖੋਜੁ ਲੈ ਵਾਦੀ ਵਾਦੁ ਕਰੇਂਦੜ ਖੁਝੈ ।
खोजी खोजै खोजु लै वादी वादु करेंदड़ खुझै ।

उपर्युक्तवर्णनस्य आयातं शोधकः आविष्करोति परन्तु विवादकः भ्रष्टः भवति

ਗੋਰਸੁ ਗਾਈਂ ਹਸਤਿਨਿ ਦੁਝੈ ।੨।
गोरसु गाईं हसतिनि दुझै ।२।

तथा च गजस्य मादातः गोदुग्धं प्राप्तुं अपेक्षते (यत् वस्तुतः असम्भवम्)।

ਪਉੜੀ ੩
पउड़ी ३

ਸਾਵਣ ਵਣ ਹਰੀਆਵਲੇ ਵੁਠੇ ਸੁਕੈ ਅਕੁ ਜਵਾਹਾ ।
सावण वण हरीआवले वुठे सुकै अकु जवाहा ।

सयानमासे वनानि हरितानि गच्छन्ति किन्तु अक्क् इति वालुकीयप्रदेशस्य वन्यवनस्पतिः, /avail इति उष्ट्रकण्टकं च शुष्कं भवति।

ਚੇਤਿ ਵਣਸਪਤਿ ਮਉਲੀਐ ਅਪਤ ਕਰੀਰ ਨ ਕਰੈ ਉਸਾਹਾ ।
चेति वणसपति मउलीऐ अपत करीर न करै उसाहा ।

चैत्रमासे वनस्पतिः प्रफुल्लिता भवति परन्तु पत्ररहितः कार्टः (एकः वन्यकेपरः) सर्वथा अप्रेरितः एव तिष्ठति ।

ਸੁਫਲ ਫਲੰਦੇ ਬਿਰਖ ਸਭ ਸਿੰਮਲੁ ਅਫਲੁ ਰਹੈ ਅਵਿਸਾਹਾ ।
सुफल फलंदे बिरख सभ सिंमलु अफलु रहै अविसाहा ।

सर्वे वृक्षाः फलपूर्णाः भवन्ति किन्तु क्षौमकर्पासवृक्षः फलहीनः एव तिष्ठति।

ਚੰਨਣ ਵਾਸੁ ਵਣਾਸਪਤਿ ਵਾਂਸ ਨਿਵਾਸਿ ਨ ਉਭੇ ਸਾਹਾ ।
चंनण वासु वणासपति वांस निवासि न उभे साहा ।

चन्दनकाष्ठेन समग्रं वनस्पतिः सुगन्धिता भवति परन्तु वेणुः तस्य कोऽपि प्रभावं न प्राप्नोति, सः रुदन् निःश्वसन् च गच्छति।

ਸੰਖੁ ਸਮੁੰਦਹੁ ਸਖਣਾ ਦੁਖਿਆਰਾ ਰੋਵੈ ਦੇ ਧਾਹਾ ।
संखु समुंदहु सखणा दुखिआरा रोवै दे धाहा ।

समुद्रे स्थितोऽपि शङ्खः शून्यः तिष्ठति, फूत्कृतः कटुः रोदिति च ।

ਬਗੁਲ ਸਮਾਧੀ ਗੰਗ ਵਿਚਿ ਝੀਗੈ ਚੁਣਿ ਚੁਣਿ ਖਾਇ ਭਿਛਾਹਾ ।
बगुल समाधी गंग विचि झीगै चुणि चुणि खाइ भिछाहा ।

गङ्गातीरे ध्यायमानोऽपि क्रेनः भिक्षुकः मत्स्यान् उद्धृत्य खादति इव।

ਸਾਥ ਵਿਛੁੰਨੇ ਮਿਲਦਾ ਫਾਹਾ ।੩।
साथ विछुंने मिलदा फाहा ।३।

सद्सङ्गतिः विरहः व्यक्तिस्य कृते पाशं आनयति।

ਪਉੜੀ ੪
पउड़ी ४

ਆਪਿ ਭਲਾ ਸਭੁ ਜਗੁ ਭਲਾ ਭਲਾ ਭਲਾ ਸਭਨਾ ਕਰਿ ਦੇਖੈ ।
आपि भला सभु जगु भला भला भला सभना करि देखै ।

एकस्य सद्मनः जगति सर्वान् उत्तमान् विन्दति। सज्जनः सर्वान् सौम्यान् पश्यति।

ਆਪਿ ਬੁਰਾ ਸਭੁ ਜਗੁ ਬੁਰਾ ਸਭ ਕੋ ਬੁਰਾ ਬੁਰੇ ਦੇ ਲੇਖੈ ।
आपि बुरा सभु जगु बुरा सभ को बुरा बुरे दे लेखै ।

यदि स्वयं दुष्टः, तस्य कृते सर्वं जगत् दुष्टं सर्वं दुष्टं च तस्य कारणात्। भगवान् कृष्णः साहाय्यं कृतवान्

ਕਿਸਨੁ ਸਹਾਈ ਪਾਂਡਵਾ ਭਾਇ ਭਗਤਿ ਕਰਤੂਤਿ ਵਿਸੇਖੈ ।
किसनु सहाई पांडवा भाइ भगति करतूति विसेखै ।

पिण्डेस् यतः तेषु भक्तिभावना नैतिकता च प्रचुरा आसीत्।

ਵੈਰ ਭਾਉ ਚਿਤਿ ਕੈਰਵਾਂ ਗਣਤੀ ਗਣਨਿ ਅੰਦਰਿ ਕਾਲੇਖੈ ।
वैर भाउ चिति कैरवां गणती गणनि अंदरि कालेखै ।

कौरयस्य हृदये वैरं आसीत्, ते सर्वदा वस्तुनां कृष्णपक्षं गणयन्ति स्म।

ਭਲਾ ਬੁਰਾ ਪਰਵੰਨਿਆ ਭਾਲਣ ਗਏ ਨ ਦਿਸਟਿ ਸਰੇਖੈ ।
भला बुरा परवंनिआ भालण गए न दिसटि सरेखै ।

द्वौ राजपुत्रौ सत् दुष्टं च अन्वेष्टुं निर्गतवन्तौ परन्तु तेषां मतं भिन्नम् आसीत् ।

ਬੁਰਾਨ ਕੋਈ ਜੁਧਿਸਟਰੈ ਦੁਰਜੋਧਨ ਕੋ ਭਲਾ ਨ ਭੇਖੈ ।
बुरान कोई जुधिसटरै दुरजोधन को भला न भेखै ।

न कश्चित् युधिष्ठरस्य दुष्टः आसीत् दुर्योधनः सत्पुरुषं न प्राप्नोत्।

ਕਰਵੈ ਹੋਇ ਸੁ ਟੋਟੀ ਰੇਖੈ ।੪।
करवै होइ सु टोटी रेखै ।४।

यत् किमपि (मधुरं कटुं वा) घटे अस्ति तत् ज्ञायते यदा तत् टोंटीद्वारा बहिः आगच्छति।

ਪਉੜੀ ੫
पउड़ी ५

ਸੂਰਜੁ ਘਰਿ ਅਵਤਾਰੁ ਲੈ ਧਰਮ ਵੀਚਾਰਣਿ ਜਾਇ ਬਹਿਠਾ ।
सूरजु घरि अवतारु लै धरम वीचारणि जाइ बहिठा ।

सूर्यकुटुम्बे जातः सः (धर्मनराजः) न्यायवितरकस्य पीठं अलङ्कृतवान्।

ਮੂਰਤਿ ਇਕਾ ਨਾਉ ਦੁਇ ਧਰਮਰਾਇ ਜਮ ਦੇਖਿ ਸਰਿਠਾ ।
मूरति इका नाउ दुइ धरमराइ जम देखि सरिठा ।

एक एव तु सृष्टिः तं नामद्वयेन जानाति-धर्मराजः यमश्च।

ਧਰਮੀ ਡਿਠਾ ਧਰਮਰਾਇ ਪਾਪੁ ਕਮਾਇ ਪਾਪੀ ਜਮ ਡਿਠਾ ।
धरमी डिठा धरमराइ पापु कमाइ पापी जम डिठा ।

धर्मराजरूपं तु पुण्यं धर्मात्मां तु दुष्टं पापं यमत्वेन पश्यन्ति जनाः।

ਪਾਪੀ ਨੋ ਪਛੜਾਇਂਦਾ ਧਰਮੀ ਨਾਲਿ ਬੁਲੇਂਦਾ ਮਿਠਾ ।
पापी नो पछड़ाइंदा धरमी नालि बुलेंदा मिठा ।

सः अपि दुष्टं मर्दयति परन्तु धार्मिकं मधुरं वदति।

ਵੈਰੀ ਦੇਖਨਿ ਵੈਰ ਭਾਇ ਮਿਤ੍ਰ ਭਾਇ ਕਰਿ ਦੇਖਨਿ ਇਠਾ ।
वैरी देखनि वैर भाइ मित्र भाइ करि देखनि इठा ।

शत्रुः तं वैरेण पश्यति, मित्राणि च तं प्रेम्णः इति जानन्ति।

ਨਰਕ ਸੁਰਗ ਵਿਚਿ ਪੁੰਨ ਪਾਪ ਵਰ ਸਰਾਪ ਜਾਣਨਿ ਅਭਰਿਠਾ ।
नरक सुरग विचि पुंन पाप वर सराप जाणनि अभरिठा ।

पापं पुण्यं च वरं शापं च स्वर्गं नरकं च स्वभावानुसारं (प्रेमवैरस्य) ज्ञायते साक्षात्कृतं च।

ਦਰਪਣਿ ਰੂਪ ਜਿਵੇਹੀ ਪਿਠਾ ।੫।
दरपणि रूप जिवेही पिठा ।५।

दर्पणः तस्य पुरतः वस्तुनः अनुसारं छायां प्रतिबिम्बयति ।

ਪਉੜੀ ੬
पउड़ी ६

(वन्नु=रंग। रोण्डा=रोदते। सेरेखाई=उत्कृष्ट)

ਜਿਉਂ ਕਰਿ ਨਿਰਮਲ ਆਰਸੀ ਸਭਾ ਸੁਧ ਸਭ ਕੋਈ ਦੇਖੈ ।
जिउं करि निरमल आरसी सभा सुध सभ कोई देखै ।

स्वच्छदर्पणे सर्वे तस्य सम्यक् आकारं पश्यन्ति।

ਗੋਰਾ ਗੋਰੋ ਦਿਸਦਾ ਕਾਲਾ ਕਾਲੋ ਵੰਨੁ ਵਿਸੇਖੈ ।
गोरा गोरो दिसदा काला कालो वंनु विसेखै ।

गोरा वर्णः गोरा कृष्णः च विशेषतया कृष्णः तस्मिन् प्रतिबिम्बितः भवति।

ਹਸਿ ਹਸਿ ਦੇਖੈ ਹਸਤ ਮੁਖ ਰੋਂਦਾ ਰੋਵਣਹਾਰੁ ਸੁ ਲੇਖੈ ।
हसि हसि देखै हसत मुख रोंदा रोवणहारु सु लेखै ।

हसन् मुखं हसन्तं रोदनं च तस्मिन् रोदनं इव विन्दति ।

ਲੇਪੁ ਨ ਲਗੈ ਆਰਸੀ ਛਿਅ ਦਰਸਨੁ ਦਿਸਨਿ ਬਹੁ ਭੇਖੈ ।
लेपु न लगै आरसी छिअ दरसनु दिसनि बहु भेखै ।

भिन्नवेषधारिणः षड्दर्शनानां अनुयायिनः तस्मिन् पश्यन्ति, परन्तु दर्पणः तेषां सर्वेषां विरक्तः एव तिष्ठति ।

ਦੁਰਮਤਿ ਦੂਜਾ ਭਾਉ ਹੈ ਵੈਰੁ ਵਿਰੋਧੁ ਕਰੋਧੁ ਕੁਲੇਖੈ ।
दुरमति दूजा भाउ है वैरु विरोधु करोधु कुलेखै ।

द्वन्द्वभावः दुष्टबुद्धिः या वैरविरोधक्रोधस्य परं नाम।

ਗੁਰਮਤਿ ਨਿਰਮਲੁ ਨਿਰਮਲਾ ਸਮਦਰਸੀ ਸਮਦਰਸ ਸਰੇਖੈ ।
गुरमति निरमलु निरमला समदरसी समदरस सरेखै ।

गुरुप्रज्ञायाः पुण्यानुयायिनः सदा शुद्धाः समतावादीः एव तिष्ठन्ति।

ਭਲਾ ਬੁਰਾ ਹੁਇ ਰੂਪੁ ਨ ਰੇਖੈ ।੬।
भला बुरा हुइ रूपु न रेखै ।६।

अन्यथा शुभाशुभयोः अन्यः भेदः नास्ति ।

ਪਉੜੀ ੭
पउड़ी ७

ਇਕਤੁ ਸੂਰਜਿ ਆਥਵੈ ਰਾਤਿ ਅਨੇਰੀ ਚਮਕਨਿ ਤਾਰੇ ।
इकतु सूरजि आथवै राति अनेरी चमकनि तारे ।

एकदा पुत्रः सायंकाले अस्तं गच्छति तदा कृष्णरात्रौ तारा स्फुरन्ति।

ਸਾਹ ਸਵਨਿ ਘਰਿ ਆਪਣੈ ਚੋਰ ਫਿਰਨਿ ਘਰਿ ਮੁਹਣੈਹਾਰੇ ।
साह सवनि घरि आपणै चोर फिरनि घरि मुहणैहारे ।

धनिनः स्वगृहे एव निद्रां कुर्वन्ति परन्तु चोराः चोरीं कर्तुं परिभ्रमन्ति।

ਜਾਗਨਿ ਵਿਰਲੇ ਪਾਹਰੂ ਰੂਆਇਨਿ ਹੁਸੀਆਰ ਬਿਦਾਰੇ ।
जागनि विरले पाहरू रूआइनि हुसीआर बिदारे ।

कतिपये रक्षकाः जागृताः भूत्वा अन्येषां सचेतनाय उद्घोषं कुर्वन्ति ।

ਜਾਗਿ ਜਗਾਇਨਿ ਸੁਤਿਆਂ ਸਾਹ ਫੜੰਦੇ ਚੋਰ ਚਗਾਰੇ ।
जागि जगाइनि सुतिआं साह फड़ंदे चोर चगारे ।

ते जागरिताः प्रहरणाः सुप्तान् जनान् जागृतयन्ति, एवं चोरान्, आवारान् च गृह्णन्ति।

ਜਾਗਦਿਆਂ ਘਰੁ ਰਖਿਆ ਸੁਤੇ ਘਰ ਮੁਸਨਿ ਵੇਚਾਰੇ ।
जागदिआं घरु रखिआ सुते घर मुसनि वेचारे ।

जागृताः स्वगृहं रक्षन्ति गृहं तु सुप्तानां गच्छन्तीनां लुण्ठितम्।

ਸਾਹ ਆਏ ਘਰਿ ਆਪਣੈ ਚੋਰ ਜਾਰਿ ਲੈ ਗਰਦਨਿ ਮਾਰੇ ।
साह आए घरि आपणै चोर जारि लै गरदनि मारे ।

धनिनः चोरान् (अधिकारिणः) समर्प्य, सुखेन गृहं प्रत्यागच्छन्ति परन्तु तेषां कण्ठात् गृहीताः चोराः खोखलाः ताडिताः भवन्ति।

ਭਲੇ ਬੁਰੇ ਵਰਤਨਿ ਸੈਸਾਰੇ ।੭।
भले बुरे वरतनि सैसारे ।७।

अशुभं पुण्यं च तौ लोके कर्मणौ |

ਪਉੜੀ ੮
पउड़ी ८

ਮਉਲੇ ਅੰਬ ਬਸੰਤ ਰੁਤਿ ਅਉੜੀ ਅਕੁ ਸੁ ਫੁਲੀ ਭਰਿਆ ।
मउले अंब बसंत रुति अउड़ी अकु सु फुली भरिआ ।

वसन्तऋतौ आम्राः प्रफुल्लिताः अक्क् वालुकाप्रदेशस्य कटुवन्यवनस्पतिः अपि पुष्पपूर्णः भवति ।

ਅੰਬਿ ਨ ਲਗੈ ਖਖੜੀ ਅਕਿ ਨ ਲਗੈ ਅੰਬੁ ਅਫਰਿਆ ।
अंबि न लगै खखड़ी अकि न लगै अंबु अफरिआ ।

अक्कस्य फली आम्रं जनयितुं न शक्नोति, निष्फलः अक् आम्रवृक्षे वर्धयितुं न शक्नोति।

ਕਾਲੀ ਕੋਇਲ ਅੰਬ ਵਣਿ ਅਕਿਤਿਡੁ ਚਿਤੁ ਮਿਤਾਲਾ ਹਰਿਆ ।
काली कोइल अंब वणि अकितिडु चितु मिताला हरिआ ।

आमवृक्षे उपविष्टः नाइटिङ्गलः कृष्णः अस्ति, अक्कस्य स्थूलः एकः वा हरितः वा बिन्दुयुक्तः भवति।

ਮਨ ਪੰਖੇਰੂ ਬਿਰਖ ਭੇਦੁ ਸੰਗ ਸੁਭਾਉ ਸੋਈ ਫਲੁ ਧਰਿਆ ।
मन पंखेरू बिरख भेदु संग सुभाउ सोई फलु धरिआ ।

मनः पक्षी अस्ति तथा च भिन्नसङ्गतिफलभेदात् तस्य वृक्षस्य फलं प्राप्नोति यस्य उपरि उपविष्टुं रोचते।

ਗੁਰਮਤਿ ਡਰਦਾ ਸਾਧਸੰਗਿ ਦੁਰਮਤਿ ਸੰਗਿ ਅਸਾਧ ਨ ਡਰਿਆ ।
गुरमति डरदा साधसंगि दुरमति संगि असाध न डरिआ ।

मनः पवित्रसङ्घस्य गुरुप्रज्ञायाः च भीतः भवति परन्तु दुष्टसङ्गतिः दुष्टबुद्धिः च न बिभेति अर्थात् सुसङ्गतिं गन्तुम् न इच्छति दुष्टसङ्गमे रुचिं लभते।

ਭਗਤਿ ਵਛਲੁ ਭੀ ਆਖੀਐ ਪਤਿਤ ਉਧਾਰਣਿ ਪਤਿਤ ਉਧਰਿਆ ।
भगति वछलु भी आखीऐ पतित उधारणि पतित उधरिआ ।

ईश्वरः साधूनां प्रति प्रेम्णः पतितानां मुक्तिदाता च कथ्यते।

ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਣਾ ਸੋਈ ਤਰਿਆ ।੮।
जो तिसु भाणा सोई तरिआ ।८।

सः बहवः पतिताः पेपोल् उद्धारितवान् अस्ति तथा च सः एव पारयति यः तेन स्वीकृतः अस्ति।

ਪਉੜੀ ੯
पउड़ी ९

ਜੇ ਕਰਿ ਉਧਰੀ ਪੂਤਨਾ ਵਿਹੁ ਪੀਆਲਣੁ ਕੰਮੁ ਨ ਚੰਗਾ ।
जे करि उधरी पूतना विहु पीआलणु कंमु न चंगा ।

यदि प्फिताना (स्त्री राक्षस) अपि मुक्ता अभवत् तर्हि तस्य अर्थः न भवति यत् कस्यचित् विषं दत्तुं सत्कर्म अस्ति।

ਗਨਿਕਾ ਉਧਰੀ ਆਖੀਐ ਪਰ ਘਰਿ ਜਾਇ ਨ ਲਈਐ ਪੰਗਾ ।
गनिका उधरी आखीऐ पर घरि जाइ न लईऐ पंगा ।

गरीका (वेश्या) मुक्ता अभवत् किन्तु परगृहं प्रविश्य क्लेशं न आमन्त्रयेत्।

ਬਾਲਮੀਕੁ ਨਿਸਤਾਰਿਆ ਮਾਰੈ ਵਾਟ ਨ ਹੋਇ ਨਿਸੰਗਾ ।
बालमीकु निसतारिआ मारै वाट न होइ निसंगा ।

यतः वाल्म्लिचिः आशीर्वादं प्राप्तवान् तस्मात् राजमार्गस्य चोरीमार्गं न स्वीकुर्यात् ।

ਫੰਧਕਿ ਉਧਰੈ ਆਖੀਅਨਿ ਫਾਹੀ ਪਾਇ ਨ ਫੜੀਐ ਟੰਗਾ ।
फंधकि उधरै आखीअनि फाही पाइ न फड़ीऐ टंगा ।

एकः पक्षिग्राहकः अपि मुक्तः इति उच्यते, परन्तु अस्माभिः जालप्रयोगेन परपादं न ग्रहीतव्यम् ।

ਜੇ ਕਾਸਾਈ ਉਧਰਿਆ ਜੀਆ ਘਾਇ ਨ ਖਾਈਐ ਭੰਗਾ ।
जे कासाई उधरिआ जीआ घाइ न खाईऐ भंगा ।

यदि साधना कसाईः (विश्वसमुद्रं) पारं गतः तर्हि अस्माभिः अन्येषां वधेन आत्मनः हानिः न कर्तव्यः।

ਪਾਰਿ ਉਤਾਰੈ ਬੋਹਿਥਾ ਸੁਇਨਾ ਲੋਹੁ ਨਾਹੀ ਇਕ ਰੰਗਾ ।
पारि उतारै बोहिथा सुइना लोहु नाही इक रंगा ।

जहाजः लोहं सुवर्णं च पारयति परन्तु तदपि तेषां रूपाणि वर्णाः च समानाः न सन्ति।

ਇਤੁ ਭਰਵਾਸੈ ਰਹਣੁ ਕੁਢੰਗਾ ।੯।
इतु भरवासै रहणु कुढंगा ।९।

वस्तुतः एतादृशीषु आशासु जीवनं दुष्टजीवनशैली अस्ति ।

ਪਉੜੀ ੧੦
पउड़ी १०

ਪੈ ਖਾਜੂਰੀ ਜੀਵੀਐ ਚੜ੍ਹਿ ਖਾਜੂਰੀ ਝੜਉ ਨ ਕੋਈ ।
पै खाजूरी जीवीऐ चढ़ि खाजूरी झड़उ न कोई ।

तालात् पतनं जीवित्वा तस्मात् पतितुं वृक्षम् आरोहेत् इति न भवति ।

ਉਝੜਿ ਪਇਆ ਨ ਮਾਰੀਐ ਉਝੜ ਰਾਹੁ ਨ ਚੰਗਾ ਹੋਈ ।
उझड़ि पइआ न मारीऐ उझड़ राहु न चंगा होई ।

निर्जनस्थानेषु मार्गेषु च न हतः अपि निर्जनस्थानेषु गमनं न सुरक्षितम् ।

ਜੇ ਸਪ ਖਾਧਾ ਉਬਰੇ ਸਪੁ ਨ ਫੜੀਐ ਅੰਤਿ ਵਿਗੋਈ ।
जे सप खाधा उबरे सपु न फड़ीऐ अंति विगोई ।

सङ्केन दष्टः अपि जीवितुं शक्नोति तदापि सङ्के ग्रहणं अन्ते हानिकारकं भविष्यति।

ਵਹਣਿ ਵਹੰਦਾ ਨਿਕਲੈ ਵਿਣੁ ਤੁਲਹੇ ਡੁਬਿ ਮਰੈ ਭਲੋਈ ।
वहणि वहंदा निकलै विणु तुलहे डुबि मरै भलोई ।

नदीप्रवाहेन प्रक्षालितः भवति यदि कश्चित् तस्मात् एकः एव निर्गच्छति, तदा अपि त्राणं विना नदीप्रवेशे मज्जनस्य सम्भावना अधिका भवति।

ਪਤਿਤ ਉਧਾਰਣੁ ਆਖੀਐ ਵਿਰਤੀਹਾਣੁ ਜਾਣੁ ਜਾਣੋਈ ।
पतित उधारणु आखीऐ विरतीहाणु जाणु जाणोई ।

ईश्वरः पतितानां मुक्तिदाता इति सर्वप्रवृत्तिजनाः सम्यक् जानन्ति।

ਭਾਉ ਭਗਤਿ ਗੁਰਮਤਿ ਹੈ ਦੁਰਮਤਿ ਦਰਗਹ ਲਹੈ ਨ ਢੋਈ ।
भाउ भगति गुरमति है दुरमति दरगह लहै न ढोई ।

गुरुस्य (गुर्मतस्य) उपदेशः प्रेम्णः भक्तिः अस्ति तथा च दुष्टबुद्धियुक्ताः जनाः भगवतः प्राङ्गणे आश्रयं न प्राप्नुवन्ति।

ਅੰਤਿ ਕਮਾਣਾ ਹੋਇ ਸਥੋਈ ।੧੦।
अंति कमाणा होइ सथोई ।१०।

जीवने कृतानि कर्माणि एव अन्ते सहचराः।

ਪਉੜੀ ੧੧
पउड़ी ११

ਥੋਮ ਕਥੂਰੀ ਵਾਸੁ ਜਿਉਂ ਕੰਚਨੁ ਲੋਹੁ ਨਹੀਂ ਇਕ ਵੰਨਾ ।
थोम कथूरी वासु जिउं कंचनु लोहु नहीं इक वंना ।

यथा लशुनकस्तूरीयोः गन्धः भिन्नः, तथैव सुवर्णलोहयोः अपि न समानः ।

ਫਟਕ ਨ ਹੀਰੇ ਤੁਲਿ ਹੈ ਸਮਸਰਿ ਨੜੀ ਨ ਵੜੀਐ ਗੰਨਾ ।
फटक न हीरे तुलि है समसरि नड़ी न वड़ीऐ गंना ।

काचस्फटिकः हीरकस्य समः नास्ति तथा च इक्षुः खोखला वेणुः च न समानाः।

ਤੁਲਿ ਨ ਰਤਨਾ ਰਤਕਾਂ ਮੁਲਿ ਨ ਕਚੁ ਵਿਕਾਵੈ ਪੰਨਾ ।
तुलि न रतना रतकां मुलि न कचु विकावै पंना ।

रक्तं कृष्णं च बीजं (राता) रत्नसमं न भवति, काचः च पन्नामूल्येन विक्रेतुं न शक्नोति।

ਦੁਰਮਤਿ ਘੁੰਮਣਵਾਣੀਐ ਗੁਰਮਤਿ ਸੁਕ੍ਰਿਤੁ ਬੋਹਿਥੁ ਬੰਨਾ ।
दुरमति घुंमणवाणीऐ गुरमति सुक्रितु बोहिथु बंना ।

दुष्टबुद्धिः भंवरः किन्तु गुरुस्य (गुर्मात्) प्रज्ञा सत्कर्मणां पोतः पारं गृह्णाति।

ਨਿੰਦਾ ਹੋਵੈ ਬੁਰੇ ਦੀ ਜੈ ਜੈਕਾਰ ਭਲੇ ਧੰਨੁ ਧੰਨਾ ।
निंदा होवै बुरे दी जै जैकार भले धंनु धंना ।

दुष्टः सदा निन्दितः सत्पुरुषः सर्वैः ताडितः भवति।

ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਰਗਟੁ ਜਾਣੀਐ ਮਨਮੁਖ ਸਚੁ ਰਹੈ ਪਰਛੰਨਾ ।
गुरमुखि परगटु जाणीऐ मनमुख सचु रहै परछंना ।

गुरमुखैः सत्यं प्रकटं भवति एवं एकेन सर्वैः ज्ञायते, मनमुखेषु तु तदेव सत्यं निपीड्य निगूढं भवति।

ਕੰਮਿ ਨ ਆਵੈ ਭਾਂਡਾ ਭੰਨਾ ।੧੧।
कंमि न आवै भांडा भंना ।११।

भग्नघटवत् तस्य निष्प्रयोजनम्।

ਪਉੜੀ ੧੨
पउड़ी १२

ਇਕ ਵੇਚਨਿ ਹਥੀਆਰ ਘੜਿ ਇਕ ਸਵਾਰਨਿ ਸਿਲਾ ਸੰਜੋਆ ।
इक वेचनि हथीआर घड़ि इक सवारनि सिला संजोआ ।

बहवः पुरुषाः बाहून् सज्जीकृत्य विक्रीय बहवः कवचशुद्धिं कुर्वन्ति।

ਰਣ ਵਿਚਿ ਘਾਉ ਬਚਾਉ ਕਰਿ ਦੁਇ ਦਲ ਨਿਤਿ ਉਠਿ ਕਰਦੇ ਢੋਆ ।
रण विचि घाउ बचाउ करि दुइ दल निति उठि करदे ढोआ ।

युद्धे बाहू व्रणं कुर्वन्ति, कवचाः च रक्षन्ति यथा उभयोः सेनायोः योद्धाः पुनः पुनः संघर्षं कुर्वन्ति ।

ਘਾਇਲੁ ਹੋਇ ਨੰਗਾਸਣਾ ਬਖਤਰ ਵਾਲਾ ਨਵਾਂ ਨਿਰੋਆ ।
घाइलु होइ नंगासणा बखतर वाला नवां निरोआ ।

अनावृताः क्षतिग्रस्ताः कवचधारिणः तु सुष्ठु अक्षुण्णाः तिष्ठन्ति।

ਕਰਨਿ ਗੁਮਾਨੁ ਕਮਾਨਗਰ ਖਾਨਜਰਾਦੀ ਬਹੁਤੁ ਬਖੋਆ ।
करनि गुमानु कमानगर खानजरादी बहुतु बखोआ ।

धनुर्निर्मातारः अपि स्वस्य धनुषविशेषेषु गर्वं अनुभवन्ति ।

ਜਗ ਵਿਚਿ ਸਾਧ ਅਸਾਧ ਸੰਗੁ ਸੰਗ ਸੁਭਾਇ ਜਾਇ ਫਲੁ ਭੋਆ ।
जग विचि साध असाध संगु संग सुभाइ जाइ फलु भोआ ।

द्वे प्रकारे सङ्गतिः, एकः साधुः अपरः दुष्टानां च तत्र लोके सन्ति, तेषां मिलित्वा भिन्नाः परिणामाः उत्पाद्यन्ते।

ਕਰਮ ਸੁ ਧਰਮ ਅਧਰਮ ਕਰਿ ਸੁਖ ਦੁਖ ਅੰਦਰਿ ਆਇ ਪਰੋਆ ।
करम सु धरम अधरम करि सुख दुख अंदरि आइ परोआ ।

अत एव, व्यक्तिः स्वस्य शुभ-अशुभ-आचरणात् स्वस्य भोगेषु वा दुःखेषु वा लीनः तिष्ठति।

ਭਲੇ ਬੁਰੇ ਜਸੁ ਅਪਜਸੁ ਹੋਆ ।੧੨।
भले बुरे जसु अपजसु होआ ।१२।

शुभाशुभौ च क्रमशः यशः बदनामी च लभते।

ਪਉੜੀ ੧੩
पउड़ी १३

ਸਤੁ ਸੰਤੋਖੁ ਦਇਆ ਧਰਮੁ ਅਰਥ ਸੁਗਰਥੁ ਸਾਧਸੰਗਿ ਆਵੈ ।
सतु संतोखु दइआ धरमु अरथ सुगरथु साधसंगि आवै ।

सत्यं सन्तोषं करुणा धर्मं धनादि श्रेष्ठं पवित्रसङ्घे प्राप्यते।

ਕਾਮੁ ਕਰੋਧੁ ਅਸਾਧ ਸੰਗਿ ਲੋਭਿ ਮੋਹੁ ਅਹੰਕਾਰ ਮਚਾਵੈ ।
कामु करोधु असाध संगि लोभि मोहु अहंकार मचावै ।

दुष्टैः सह संसर्गः कामक्रोधः लोभः मोहः अहङ्कारः च वर्धते।

ਦੁਕ੍ਰਿਤੁ ਸੁਕ੍ਰਿਤੁ ਕਰਮ ਕਰਿ ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਹੁਇ ਨਾਉਂ ਧਰਾਵੈ ।
दुक्रितु सुक्रितु करम करि बुरा भला हुइ नाउं धरावै ।

शुभाशुभं वा शुभाशुभं वा शुभाशुभं वा नाम क्रमशः ।

ਗੋਰਸੁ ਗਾਈਂ ਖਾਇ ਖੜੁ ਇਕੁ ਇਕੁ ਜਣਦੀ ਵਗੁ ਵਧਾਵੈ ।
गोरसु गाईं खाइ खड़ु इकु इकु जणदी वगु वधावै ।

तृणतैलपिण्डाभक्षणेन गौः क्षीरं ददाति वत्सप्रसवेन च यूथं वर्धते ।

ਦੁਧਿ ਪੀਤੈ ਵਿਹੁ ਦੇਇ ਸਪ ਜਣਿ ਜਣਿ ਬਹਲੇ ਬਚੇ ਖਾਵੈ ।
दुधि पीतै विहु देइ सप जणि जणि बहले बचे खावै ।

क्षीरं पिबन् सर्पः विषं वमनं करोति स्वसन्ततिं च खादति।

ਸੰਗ ਸੁਭਾਉ ਅਸਾਧ ਸਾਧੁ ਪਾਪੁ ਪੁੰਨੁ ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਫਲੁ ਪਾਵੈ ।
संग सुभाउ असाध साधु पापु पुंनु दुखु सुखु फलु पावै ।

साधु-दुष्टैः सह नाना-संयोगः पाप-मेरित्, शोक-सुखानि च जनयति।

ਪਰਉਪਕਾਰ ਵਿਕਾਰੁ ਕਮਾਵੈ ।੧੩।
परउपकार विकारु कमावै ।१३।

पूरणं, परोपकारं दुष्टप्रवृत्तिं वा प्रवर्तयति।

ਪਉੜੀ ੧੪
पउड़ी १४

ਚੰਨਣੁ ਬਿਰਖੁ ਸੁਬਾਸੁ ਦੇ ਚੰਨਣੁ ਕਰਦਾ ਬਿਰਖ ਸਬਾਏ ।
चंनणु बिरखु सुबासु दे चंनणु करदा बिरख सबाए ।

सर्ववृक्षेभ्यः गन्धं दत्त्वा चन्दनवृक्षः सुगन्धं करोति ।

ਖਹਦੇ ਵਾਂਸਹੁਂ ਅਗਿ ਧੁਖਿ ਆਪਿ ਜਲੈ ਪਰਵਾਰੁ ਜਲਾਏ ।
खहदे वांसहुं अगि धुखि आपि जलै परवारु जलाए ।

वेणुघर्षणेन (अन्यतः) वेणुः एव दग्धः भूत्वा सर्वं कुटुम्बं (वेणुनां) दहति।

ਮੁਲਹ ਜਿਵੈ ਪੰਖੇਰੂਆ ਫਾਸੈ ਆਪਿ ਕੁਟੰਬ ਫਹਾਏ ।
मुलह जिवै पंखेरूआ फासै आपि कुटंब फहाए ।

बटेरः न केवलं गृह्यन्ते अपितु समग्रं कुटुम्बं फसयति।

ਅਸਟ ਧਾਤੁ ਹੁਇ ਪਰਬਤਹੁ ਪਾਰਸੁ ਕਰਿ ਕੰਚਨੁ ਦਿਖਲਾਏ ।
असट धातु हुइ परबतहु पारसु करि कंचनु दिखलाए ।

पर्वतेषु प्राप्यमाणाः अष्टधातुः दार्शनिकस्य शिलाया सुवर्णरूपेण परिणमति ।

ਗਣਿਕਾ ਵਾੜੈ ਜਾਇ ਕੈ ਹੋਵਨਿ ਰੋਗੀ ਪਾਪ ਕਮਾਏ ।
गणिका वाड़ै जाइ कै होवनि रोगी पाप कमाए ।

वेश्यागताः जनाः संक्रामकरोगातिरिक्तं पापं अर्जयन्ति।

ਦੁਖੀਏ ਆਵਨਿ ਵੈਦ ਘਰ ਦਾਰੂ ਦੇ ਦੇ ਰੋਗੁ ਮਿਟਾਏ ।
दुखीए आवनि वैद घर दारू दे दे रोगु मिटाए ।

रोगग्रस्ताः वैद्यस्य समीपम् आगच्छन्ति, सः औषधं दत्त्वा तेषां चिकित्सां करोति।

ਭਲਾ ਬੁਰਾ ਦੁਇ ਸੰਗ ਸੁਭਾਏ ।੧੪।
भला बुरा दुइ संग सुभाए ।१४।

पालितसङ्घस्य स्वभावात् शुभाशुभं वा भवति ।

ਪਉੜੀ ੧੫
पउड़ी १५

ਭਲਾ ਸੁਭਾਉ ਮਜੀਠ ਦਾ ਸਹੈ ਅਵਟਣੁ ਰੰਗੁ ਚੜ੍ਹਾਏ ।
भला सुभाउ मजीठ दा सहै अवटणु रंगु चढ़ाए ।

उन्मत्तस्य स्वभावः सौम्यः अस्ति; तापं वहति परन्तु अन्येषां द्रुतवर्णेन रञ्जयति।

ਗੰਨਾ ਕੋਲੂ ਪੀੜੀਐ ਟਟਰਿ ਪਇਆ ਮਿਠਾਸੁ ਵਧਾਏ ।
गंना कोलू पीड़ीऐ टटरि पइआ मिठासु वधाए ।

इक्षुः प्रथमं मर्दने मर्दयित्वा ततः कड़ाहीयां अग्निना स्थाप्यते यत्र बेकिंग सोडा स्थापिते सति तस्य माधुर्यं अधिकं वर्धते

ਤੁੰਮੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸਿੰਜੀਐ ਕਉੜਤਣ ਦੀ ਬਾਣਿ ਨ ਜਾਏ ।
तुंमे अंम्रितु सिंजीऐ कउड़तण दी बाणि न जाए ।

कोलोसिन्थः अमृतेन सिञ्चितः अपि तस्य कटुतां न पातयति।

ਅਵਗੁਣ ਕੀਤੇ ਗੁਣ ਕਰੈ ਭਲਾ ਨ ਅਵਗਣੁ ਚਿਤਿ ਵਸਾਏ ।
अवगुण कीते गुण करै भला न अवगणु चिति वसाए ।

आर्यः हृदि दोषान् न गृह्णाति दुष्टकर्तुः हितं करोति च ।

ਗੁਣੁ ਕੀਤੇ ਅਉਗੁਣੁ ਕਰੈ ਬੁਰਾ ਨ ਮੰਨ ਅੰਦਰਿ ਗੁਣ ਪਾਏ ।
गुणु कीते अउगुणु करै बुरा न मंन अंदरि गुण पाए ।

अशुभकर्त्ता तु हृदि गुणान् न गृह्णाति, परोपकारस्य दुष्कृतं करोति।

ਜੋ ਬੀਜੈ ਸੋਈ ਫਲੁ ਖਾਏ ।੧੫।
जो बीजै सोई फलु खाए ।१५।

यत् रोपयति तत् लभते।

ਪਉੜੀ ੧੬
पउड़ी १६

ਪਾਣੀ ਪਥਰੁ ਲੀਕ ਜਿਉਂ ਭਲਾ ਬੁਰਾ ਪਰਕਿਰਤਿ ਸੁਭਾਏ ।
पाणी पथरु लीक जिउं भला बुरा परकिरति सुभाए ।

यथा जलपाषाणयोः स्वभावानुसारेण शुभाशुभानि वा ।

ਵੈਰ ਨ ਟਿਕਦਾ ਭਲੇ ਚਿਤਿ ਹੇਤੁ ਨ ਟਿਕੈ ਬੁਰੈ ਮਨਿ ਆਏ ।
वैर न टिकदा भले चिति हेतु न टिकै बुरै मनि आए ।

उदात्तहृदयं न वैरं वहति, प्रेम च दुष्टहृदये न तिष्ठति।

ਭਲਾ ਨ ਹੇਤੁ ਵਿਸਾਰਦਾ ਬੁਰਾ ਨ ਵੈਰੁ ਮਨਹੁ ਵਿਸਰਾਏ ।
भला न हेतु विसारदा बुरा न वैरु मनहु विसराए ।

आर्यः कदापि शुभं न विस्मरति दुष्टः तु वैरं न विस्मरति।

ਆਸ ਨ ਪੁਜੈ ਦੁਹਾਂ ਦੀ ਦੁਰਮਤਿ ਗੁਰਮਤਿ ਅੰਤਿ ਲਖਾਏ ।
आस न पुजै दुहां दी दुरमति गुरमति अंति लखाए ।

उभौ fmd अन्ते स्वकामाः अपूर्णाः यतः दुष्टः अद्यापि दुष्टं कर्तुम् इच्छति तथा च आर्यः उपकारं प्रसारयन् गन्तुं इच्छति।

ਭਲਿਅਹੁਂ ਬੁਰਾ ਨ ਹੋਵਈ ਬੁਰਿਅਹੁਂ ਭਲਾ ਨ ਭਲਾ ਮਨਾਏ ।
भलिअहुं बुरा न होवई बुरिअहुं भला न भला मनाए ।

आर्यः दुष्टं कर्तुं न शक्नोति कुलीनः तु दुष्टे आर्यत्वं न अपेक्षितव्यम्।

ਵਿਰਤੀਹਾਣੁ ਵਖਾਣਿਆ ਸਈ ਸਿਆਣੀ ਸਿਖ ਸੁਣਾਏ ।
विरतीहाणु वखाणिआ सई सिआणी सिख सुणाए ।

एतत् शतशः जनानां प्रज्ञायाः सारं तदनुसारं मया परितः प्रचलिताः विचाराः व्याख्याताः।

ਪਰਉਪਕਾਰੁ ਵਿਕਾਰੁ ਕਮਾਏ ।੧੬।
परउपकारु विकारु कमाए ।१६।

परोपकारः (कदाचित्) दुष्टरूपेण प्रतिदत्तः भवेत्।

ਪਉੜੀ ੧੭
पउड़ी १७

ਵਿਰਤੀਹਾਣੁ ਵਖਾਣਿਆ ਭਲੇ ਬੁਰੇ ਦੀ ਸੁਣੀ ਕਹਾਣੀ ।
विरतीहाणु वखाणिआ भले बुरे दी सुणी कहाणी ।

श्रूयमाणानां कथानां आधारेण मया वर्तमानस्य स्थितिः वर्णिता ।

ਭਲਾ ਬੁਰਾ ਦੁਇ ਚਲੇ ਰਾਹਿ ਉਸ ਥੈ ਤੋਸਾ ਉਸ ਥੈ ਪਾਣੀ ।
भला बुरा दुइ चले राहि उस थै तोसा उस थै पाणी ।

एकः दुष्टः आर्यः च यात्रां कृतवान्। आर्यस्य रोटिका आसीत् दुष्टस्य च सह जलम् आसीत्।

ਤੋਸਾ ਅਗੈ ਰਖਿਆ ਭਲੇ ਭਲਾਈ ਅੰਦਰਿ ਆਣੀ ।
तोसा अगै रखिआ भले भलाई अंदरि आणी ।

आर्यस्वभावः सत्पुरुषो भक्षणार्थं रोटिकां विन्यस्यत् ।

ਬੁਰਾ ਬੁਰਾਈ ਕਰਿ ਗਇਆ ਹਥੀਂ ਕਢਿ ਨ ਦਿਤੋ ਪਾਣੀ ।
बुरा बुराई करि गइआ हथीं कढि न दितो पाणी ।

दुष्टचित्ता तस्य दुष्टतां कृतवान् (तस्य रोटिकां च खादितवान्) तुत् तस्मै जलं न अर्पयति स्म।

ਭਲਾ ਭਲਾਈਅਹੁਂ ਸਿਝਿਆ ਬੁਰੇ ਬੁਰਾਈਅਹੁਂ ਵੈਣਿ ਵਿਹਾਣੀ ।
भला भलाईअहुं सिझिआ बुरे बुराईअहुं वैणि विहाणी ।

आर्यः स्वस्य कुलीनतायाः फलं प्राप्तवान् (मुक्तः च अभवत्) परन्तु दुष्टेन एतां जीवनस्य रात्रौ रोदनं विलपन् च व्यतीतव्यम् आसीत्।

ਸਚਾ ਸਾਹਿਬੁ ਨਿਆਉ ਸਚੁ ਜੀਆਂ ਦਾ ਜਾਣੋਈ ਜਾਣੀ ।
सचा साहिबु निआउ सचु जीआं दा जाणोई जाणी ।

सः सर्वज्ञः सत्यः तस्य न्यायः अपि सत्यः।

ਕੁਦਰਤਿ ਕਾਦਰ ਨੋ ਕੁਰਬਾਣੀ ।੧੭।
कुदरति कादर नो कुरबाणी ।१७।

अहं प्रजापतिः तस्य सृष्टेः च बलिदानः अस्मि (यतो हि एकस्य भगवतः पुत्रयोः प्रकृतयः भिन्नाः सन्ति)।

ਪਉੜੀ ੧੮
पउड़ी १८

ਭਲਾ ਬੁਰਾ ਸੈਸਾਰ ਵਿਚਿ ਜੋ ਆਇਆ ਤਿਸੁ ਸਰਪਰ ਮਰਣਾ ।
भला बुरा सैसार विचि जो आइआ तिसु सरपर मरणा ।

दुष्टाः आर्याः च अस्मिन् लोके विद्यन्ते यश्च अत्र आगतः, तस्य एकस्मिन् दिने मृत्यवे भवति।

ਰਾਵਣ ਤੈ ਰਾਮਚੰਦ ਵਾਂਗਿ ਮਹਾਂ ਬਲੀ ਲੜਿ ਕਾਰਣੁ ਕਰਣਾ ।
रावण तै रामचंद वांगि महां बली लड़ि कारणु करणा ।

रावणरामादयः वीराश्च युद्धहेतुकाः कर्तृकाः च अभवन् ।

ਜਰੁ ਜਰਵਾਣਾ ਵਸਿ ਕਰਿ ਅੰਤਿ ਅਧਰਮ ਰਾਵਣਿ ਮਨ ਧਰਣਾ ।
जरु जरवाणा वसि करि अंति अधरम रावणि मन धरणा ।

महायुगं नियन्त्रयन् अर्थात् कालं जित्वा रावणः हृदये दुष्टतां स्वीकृतवान् (सीतां च अपहृतवान्)।

ਰਾਮਚੰਦੁ ਨਿਰਮਲੁ ਪੁਰਖੁ ਧਰਮਹੁਂ ਸਾਇਰ ਪਥਰ ਤਰਣਾ ।
रामचंदु निरमलु पुरखु धरमहुं साइर पथर तरणा ।

रामः निर्मलः आसीत्, तस्य धर्मस्य (दायित्वस्य) कारणात् शिलाः अपि समुद्रे प्लवन्ति स्म ।

ਬੁਰਿਆਈਅਹੁਂ ਰਾਵਣੁ ਗਇਆ ਕਾਲਾ ਟਿਕਾ ਪਰ ਤ੍ਰਿਅ ਹਰਣਾ ।
बुरिआईअहुं रावणु गइआ काला टिका पर त्रिअ हरणा ।

दुष्टतायाः कारणात् रावणः परपत्न्याहरणस्य कलङ्केन गतः (हतः)।

ਰਾਮਾਇਣੁ ਜੁਗਿ ਜੁਗਿ ਅਟਲੁ ਸੇ ਉਧਰੇ ਜੋ ਆਏ ਸਰਣਾ ।
रामाइणु जुगि जुगि अटलु से उधरे जो आए सरणा ।

रामायणः (रामकथा) नित्यं दृढः (जनमनसि) यः (तस्मिन्) आश्रयं याचते सः (विश्वसमुद्रं) पारं गच्छति।

ਜਸ ਅਪਜਸ ਵਿਚਿ ਨਿਡਰ ਡਰਣਾ ।੧੮।
जस अपजस विचि निडर डरणा ।१८।

धर्माधीना जनाः जगति वैभवं अर्जयन्ति, दुष्टसाहसिकाः च कुख्यातिं प्राप्नुवन्ति।

ਪਉੜੀ ੧੯
पउड़ी १९

ਸੋਇਨ ਲੰਕਾ ਵਡਾ ਗੜੁ ਖਾਰ ਸਮੁੰਦ ਜਿਵੇਹੀ ਖਾਈ ।
सोइन लंका वडा गड़ु खार समुंद जिवेही खाई ।

स्वर्णलङ्का भव्यदुर्गः आसीत्, तस्य परितः समुद्रः विशालः खातः इव आसीत् ।

ਲਖ ਪੁਤੁ ਪੋਤੇ ਸਵਾ ਲਖੁ ਕੁੰਭਕਰਣੁ ਮਹਿਰਾਵਣੁ ਭਾਈ ।
लख पुतु पोते सवा लखु कुंभकरणु महिरावणु भाई ।

रावणस्य एकलक्षपुत्राः, एकचतुर्थांशलक्षपौत्राः, कुम्भकरणमहिरावरी इत्यादयः भ्रातरः च आसन् ।

ਪਵਣੁ ਬੁਹਾਰੀ ਦੇਇ ਨਿਤਿ ਇੰਦ੍ਰ ਭਰੈ ਪਾਣੀ ਵਰ੍ਹਿਆਈ ।
पवणु बुहारी देइ निति इंद्र भरै पाणी वर्हिआई ।

वायुः तस्य प्रासादान् झाडूं करोति स्म यदा तु इन्द्रः वर्षाणां माध्यमेन तस्य कृते जलं वहति स्म।

ਬੈਸੰਤਰੁ ਰਾਸੋਈਆ ਸੂਰਜੁ ਚੰਦੁ ਚਰਾਗ ਦੀਪਾਈ ।
बैसंतरु रासोईआ सूरजु चंदु चराग दीपाई ।

अग्निः तस्य पाककर्त्ता सूर्यश्चन्द्रश्च दीपदाहकाः |

ਬਹੁ ਖੂਹਣਿ ਚਤੁਰੰਗ ਦਲ ਦੇਸ ਨ ਵੇਸ ਨ ਕੀਮਤਿ ਪਾਈ ।
बहु खूहणि चतुरंग दल देस न वेस न कीमति पाई ।

तस्य अश्व-गज-रथ-पदाति-सैन्यस्य विशालः सेना यस्मिन् अनेके खुहन्ताः (अकेउहौट्, एकः अक्षौहानी २१८७० गजाः, २१८७० रथाः, ६५६१० अश्वाः, १०९३५० पादसैनिकाः च मिश्रितबलत्वेन प्रसिद्धः अस्ति) तादृशी आसीत् यस्य शक्तिः भव्यता च ई न भवितुम् अर्हति

ਮਹਾਦੇਵ ਦੀ ਸੇਵ ਕਰਿ ਦੇਵ ਦਾਨਵ ਰਹਂਦੇ ਸਰਣਾਈ ।
महादेव दी सेव करि देव दानव रहंदे सरणाई ।

सः (रवणः) महादेवस्य (शिवस्य) सेवां कृतवान् आसीत्, अतः सर्वे देवाः राक्षसाः च तस्य आश्रये आसन् ।

ਅਪਜਸੁ ਲੈ ਦੁਰਮਤਿ ਬੁਰਿਆਈ ।੧੯।
अपजसु लै दुरमति बुरिआई ।१९।

परन्तु दुष्टबुद्धिकर्मणा तस्य बदनामी अर्जितवती।

ਪਉੜੀ ੨੦
पउड़ी २०

ਰਾਮਚੰਦੁ ਕਾਰਣ ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਵਸਿ ਹੋਆ ਦੇਹਿਧਾਰੀ ।
रामचंदु कारण करण कारण वसि होआ देहिधारी ।

केनचित्कारणात् भगवन् सर्वकारणानां कारणं रामचन्द्ररूपम् ।

ਮੰਨਿ ਮਤੇਈ ਆਗਿਆ ਲੈ ਵਣਵਾਸੁ ਵਡਾਈ ਚਾਰੀ ।
मंनि मतेई आगिआ लै वणवासु वडाई चारी ।

सौतेयमातुः आदेशं स्वीकृत्य प्रव्रजितः स महात्ममार्जितः ।

ਪਰਸਰਾਮੁ ਦਾ ਬਲੁ ਹਰੈ ਦੀਨ ਦਇਆਲੁ ਗਰਬ ਪਰਹਾਰੀ ।
परसरामु दा बलु हरै दीन दइआलु गरब परहारी ।

दरिद्राणां प्रति दयालुः अभिमानिनां विनाशकः च रामः पर्स'उ रामस्य शक्तिं गौरवं च मेटयति स्म।

ਸੀਤਾ ਲਖਮਣ ਸੇਵ ਕਰਿ ਜਤੀ ਸਤੀ ਸੇਵਾ ਹਿਤਕਾਰੀ ।
सीता लखमण सेव करि जती सती सेवा हितकारी ।

वार्नस्य सेवां कुर्वन् लक्ष्मणः सर्वरागस्य वशकः यतिः अभवत् तथा च सतिः सर्वैः गुणैः सह अपि सिट्सः अभवत्, रामस्य प्रति सर्वथा भक्तः भूत्वा तस्य सेवां कृतवान्।

ਰਾਮਾਇਣੁ ਵਰਤਾਇਆ ਰਾਮ ਰਾਜੁ ਕਰਿ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਉਧਾਰੀ ।
रामाइणु वरताइआ राम राजु करि स्रिसटि उधारी ।

राम-राज्यं सद्राज्यं स्थापयित्वा कथारूपेण रामायणः दूरं प्रसृतः।

ਮਰਣੁ ਮੁਣਸਾ ਸਚੁ ਹੈ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਪੈਜ ਸਵਾਰੀ ।
मरणु मुणसा सचु है साधसंगति मिलि पैज सवारी ।

रामः सम्पूर्णं जगत् मुक्तं कृतवान् आसीत्। तेषां कृते मृत्युः सत्यं ये पवित्रसङ्घम् आगत्य जीवनप्रतिबद्धतां पूर्णं कृतवन्तः।

ਭਲਿਆਈ ਸਤਿਗੁਰ ਮਤਿ ਸਾਰੀ ।੨੦।੩੧। ਇਕਤੀਹ ।
भलिआई सतिगुर मति सारी ।२०।३१। इकतीह ।

परोपकारः गुरुस्य सम्यक् उपदेशः अस्ति।


सूचिः (1 - 41)
वार १ पुटः: 1 - 1
वार २ पुटः: 2 - 2
वार ३ पुटः: 3 - 3
वार ४ पुटः: 4 - 4
वार ५ पुटः: 5 - 5
वार ६ पुटः: 6 - 6
वार ७ पुटः: 7 - 7
वार ८ पुटः: 8 - 8
वार ९ पुटः: 9 - 9
वार १० पुटः: 10 - 10
वार ११ पुटः: 11 - 11
वार १२ पुटः: 12 - 12
वार १३ पुटः: 13 - 13
वार १४ पुटः: 14 - 14
वार १५ पुटः: 15 - 15
वार १६ पुटः: 16 - 16
वार १७ पुटः: 17 - 17
वार १८ पुटः: 18 - 18
वार १९ पुटः: 19 - 19
वार २० पुटः: 20 - 20
वार २१ पुटः: 21 - 21
वार २२ पुटः: 22 - 22
वार २३ पुटः: 23 - 23
वार २४ पुटः: 24 - 24
वार २५ पुटः: 25 - 25
वार २६ पुटः: 26 - 26
वार २७ पुटः: 27 - 27
वार २८ पुटः: 28 - 28
वार २९ पुटः: 29 - 29
वार ३० पुटः: 30 - 30
वार ३१ पुटः: 31 - 31
वार ३२ पुटः: 32 - 32
वार ३३ पुटः: 33 - 33
वार ३४ पुटः: 34 - 34
वार ३५ पुटः: 35 - 35
वार ३६ पुटः: 36 - 36
वार ३७ पुटः: 37 - 37
वार ३८ पुटः: 38 - 38
वार ३९ पुटः: 39 - 39
वार ४० पुटः: 40 - 40
वार ४१ पुटः: 41 - 41