वारं भाई गुरुदासः

पुटः - 8


ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
ੴ सतिगुर प्रसादि ॥

एकः ओअङ्करः आदिशक्तिः दिव्यगुरुप्रसादेन साक्षात्कृतः

ਵਾਰ ੮ ।
वार ८ ।

वार् ८

ਇਕੁ ਕਵਾਉ ਪਸਾਉ ਕਰਿ ਕੁਦਰਤਿ ਅੰਦਰਿ ਕੀਆ ਪਾਸਾਰਾ ।
इकु कवाउ पसाउ करि कुदरति अंदरि कीआ पासारा ।

भगवतः एकवचनेन (क्रमेण) विश्वरूपेण समग्रं प्रकृतिं स्थापयित्वा प्रसारितम्।

ਪੰਜਿ ਤਤ ਪਰਵਾਣੁ ਕਰਿ ਚਹੁੰ ਖਾਣੀ ਵਿਚਿ ਸਭ ਵਰਤਾਰਾ ।
पंजि तत परवाणु करि चहुं खाणी विचि सभ वरतारा ।

पञ्चतत्त्वान् प्रामाणिकं कृत्वा (सः) जीवनस्य चतुर्णां उत्पत्तिखानानां (अण्डं, भ्रूणं, स्वेदः, वनस्पतिः) कार्यं नियमितवान्।

ਕੇਵਡੁ ਧਰਤੀ ਆਖੀਐ ਕੇਵਡੁ ਤੋਲੁ ਅਗਾਸ ਅਕਾਰਾ ।
केवडु धरती आखीऐ केवडु तोलु अगास अकारा ।

पृथिव्याः विस्तारं व्योमविस्तारं च कथं कथयेत् ?

ਕੇਵਡੁ ਪਵਣੁ ਵਖਾਣੀਐ ਕੇਵਡੁ ਪਾਣੀ ਤੋਲੁ ਵਿਥਾਰਾ ।
केवडु पवणु वखाणीऐ केवडु पाणी तोलु विथारा ।

वायुः कियत् मुशः विस्तृतः, जलस्य भारः किम् ?

ਕੇਵਡੁ ਅਗਨੀ ਭਾਰੁ ਹੈ ਤੁਲਿ ਨ ਤੁਲੁ ਅਤੋਲੁ ਭੰਡਾਰਾ ।
केवडु अगनी भारु है तुलि न तुलु अतोलु भंडारा ।

कथं मुशः अग्निराशिः इति अनुमानं कर्तुं न शक्यते। तस्य भगवतः भण्डाराः गणयितुं तौलितुं च न शक्यन्ते।

ਕੇਵਡੁ ਆਖਾ ਸਿਰਜਣਹਾਰਾ ।੧।
केवडु आखा सिरजणहारा ।१।

यदा तस्य सृष्टिः गणयितुं न शक्यते तदा कथं ज्ञायते प्रजापतिः कियत् महान् अस्ति।

ਚਉਰਾਸੀਹ ਲਖ ਜੋਨਿ ਵਿਚਿ ਜਲੁ ਥਲੁ ਮਹੀਅਲੁ ਤ੍ਰਿਭਵਣਸਾਰਾ ।
चउरासीह लख जोनि विचि जलु थलु महीअलु त्रिभवणसारा ।

जलपृथिवी पातालं च चतुरशीतिलक्षजातीयैः ।

ਇਕਸਿ ਇਕਸਿ ਜੋਨਿ ਵਿਚਿ ਜੀਅ ਜੰਤ ਅਗਣਤ ਅਪਾਰਾ ।
इकसि इकसि जोनि विचि जीअ जंत अगणत अपारा ।

प्रत्येकं जातिषु असंख्यजीवाः सन्ति ।

ਸਾਸਿ ਗਿਰਾਸਿ ਸਮਾਲਦਾ ਕਰਿ ਬ੍ਰਹਮੰਡ ਕਰੋੜਿ ਸੁਮਾਰਾ ।
सासि गिरासि समालदा करि ब्रहमंड करोड़ि सुमारा ।

असंख्यं विश्वं सृष्ट्वा तेषां पोषणं प्रयच्छति।

ਰੋਮ ਰੋਮ ਵਿਚਿ ਰਖਿਓਨੁ ਓਅੰਕਾਰ ਅਕਾਰੁ ਵਿਥਾਰਾ ।
रोम रोम विचि रखिओनु ओअंकार अकारु विथारा ।

प्रत्येकं कणे स भगवान् विस्तारितवान्।

ਸਿਰਿ ਸਿਰਿ ਲੇਖ ਅਲੇਖੁ ਦਾ ਲੇਖ ਅਲੇਖ ਉਪਾਵਣੁਹਾਰਾ ।
सिरि सिरि लेख अलेखु दा लेख अलेख उपावणुहारा ।

प्रत्येकस्य प्राणिनः ललाटे तस्य विवरणानि लिखितानि सन्ति; केवलं स एव प्रजापतिः सर्वलेखागणनाभ्यां परः अस्ति।

ਕੁਦਰਤਿ ਕਵਣੁ ਕਰੈ ਵੀਚਾਰਾ ।੨।
कुदरति कवणु करै वीचारा ।२।

तस्य माहात्म्यं कः चिन्तयितुं शक्नोति ?

ਕੇਵਡੁ ਸਤੁ ਸੰਤੋਖੁ ਹੈ ਦਯਾ ਧਰਮੁ ਤੇ ਅਰਥੁ ਵੀਚਾਰਾ ।
केवडु सतु संतोखु है दया धरमु ते अरथु वीचारा ।

सत्यं सन्तोषः करुणा धर्मः (अवधारणायाः) अर्थः तस्य अधिकविस्तारः च कियत् महत्?

ਕੇਵਡੁ ਕਾਮੁ ਕਰੋਧੁ ਹੈ ਕੇਵਡੁ ਲੋਭੁ ਮੋਹੁ ਅਹੰਕਾਰਾ ।
केवडु कामु करोधु है केवडु लोभु मोहु अहंकारा ।

कामक्रोधलोभमोहविस्तारः कियत् ।

ਕੇਵਡੁ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਵਖਾਣੀਐ ਕੇਵਡੁ ਰੂਪੁ ਰੰਗੁ ਪਰਕਾਰਾ ।
केवडु द्रिसटि वखाणीऐ केवडु रूपु रंगु परकारा ।

आगन्तुकाः बहुविधाः कति च रूपाणि तेषां वर्णाः च?

ਕੇਵਡੁ ਸੁਰਤਿ ਸਲਾਹੀਐ ਕੇਵਡੁ ਸਬਦੁ ਵਿਥਾਰੁ ਪਸਾਰਾ ।
केवडु सुरति सलाहीऐ केवडु सबदु विथारु पसारा ।

कियत् महत् चैतन्यं कियत् च वचनस्य विस्तारः?

ਕੇਵਡੁ ਵਾਸੁ ਨਿਵਾਸੁ ਹੈ ਕੇਵਡੁ ਗੰਧ ਸੁਗੰਧਿ ਅਚਾਰਾ ।
केवडु वासु निवासु है केवडु गंध सुगंधि अचारा ।

कति रसस्रोताः किं च नानागन्धानां कार्यम्।

ਕੇਵਡੁ ਰਸ ਕਸ ਆਖੀਅਨਿ ਕੇਵਡੁ ਸਾਦ ਨਾਦ ਓਅੰਕਾਰਾ ।
केवडु रस कस आखीअनि केवडु साद नाद ओअंकारा ।

भोज्यविलासानां अभक्ष्याणां च न किमपि वक्तुं शक्यते।

ਅੰਤੁ ਬਿਅੰਤੁ ਨ ਪਾਰਾਵਾਰਾ ।੩।
अंतु बिअंतु न पारावारा ।३।

तस्य विस्तारोऽनन्तोऽपि वर्णनात् परः।

ਕੇਵਡੁ ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਆਖੀਐ ਕੇਵਡੁ ਹਰਖੁ ਸੋਗੁ ਵਿਸਥਾਰਾ ।
केवडु दुखु सुखु आखीऐ केवडु हरखु सोगु विसथारा ।

दुःखसुखसुखदुःखयोः परिधिः किम् ।

ਕੇਵਡੁ ਸਚੁ ਵਖਾਣੀਐ ਕੇਵਡੁ ਕੂੜੁ ਕਮਾਵਣਹਾਰਾ ।
केवडु सचु वखाणीऐ केवडु कूड़ु कमावणहारा ।

कथं सत्यं वक्ष्यति मृषावादिनां गणना कथम् ।

ਕੇਵਡੁ ਰੁਤੀ ਮਾਹ ਕਰਿ ਦਿਹ ਰਾਤੀ ਵਿਸਮਾਦੁ ਵੀਚਾਰਾ ।
केवडु रुती माह करि दिह राती विसमादु वीचारा ।

ऋतुषु मासेषु, दिवसेषु, रात्रौ च विभक्तुं भयङ्करः विचारः अस्ति ।

ਆਸਾ ਮਨਸਾ ਕੇਵਡੀ ਕੇਵਡੁ ਨੀਦ ਭੁਖ ਅਹਾਰਾ ।
आसा मनसा केवडी केवडु नीद भुख अहारा ।

आशाः कामाः कियत् बृहत्तराः का च परिधिः निद्रायाः क्षुधायाः च।

ਕੇਵਡੁ ਆਖਾਂ ਭਾਉ ਭਉ ਸਾਂਤਿ ਸਹਜਿ ਉਪਕਾਰ ਵਿਕਾਰਾ ।
केवडु आखां भाउ भउ सांति सहजि उपकार विकारा ।

प्रेम-भय-शान्ति-समता-परोपकार-दुष्टप्रवृत्तीनां विषये किं वक्तुं शक्यते स्म ?

ਤੋਲੁ ਅਤੋਲੁ ਨ ਤੋਲਣਹਾਰਾ ।੪।
तोलु अतोलु न तोलणहारा ।४।

एते सर्वे अनन्ताः, तेषां विषये कोऽपि ज्ञातुं न शक्नोति।

ਕੇਵਡੁ ਤੋਲੁ ਸੰਜੋਗੁ ਦਾ ਕੇਵਡੁ ਤੋਲੁ ਵਿਜੋਗੁ ਵੀਚਾਰਾ ।
केवडु तोलु संजोगु दा केवडु तोलु विजोगु वीचारा ।

मिलनस्य (संजोगस्य) वियोगस्य (विजोगस्य) च परिधिविषये कथं चिन्तनीयम्, यतः मिलनं वियोगश्च प्राणिनां मध्ये निरन्तरप्रक्रियायाः भागः भवति।

ਕੇਵਡੁ ਹਸਣੁ ਆਖੀਐ ਕੇਵਡੁ ਰੋਵਣ ਦਾ ਬਿਸਥਾਰਾ ।
केवडु हसणु आखीऐ केवडु रोवण दा बिसथारा ।

किं हास्यं रोदनविलापयोः का सीमाः।

ਕੇਵਡੁ ਹੈ ਨਿਰਵਿਰਤਿ ਪਖੁ ਕੇਵਡੁ ਹੈ ਪਰਵਿਰਤਿ ਪਸਾਰਾ ।
केवडु है निरविरति पखु केवडु है परविरति पसारा ।

कथं भोगस्य प्रत्याख्यानस्य च परिधिं वक्तव्यम् ?

ਕੇਵਡੁ ਆਖਾ ਪੁੰਨ ਪਾਪੁ ਕੇਵਡੁ ਆਖਾ ਮੋਖੁ ਦੁਆਰਾ ।
केवडु आखा पुंन पापु केवडु आखा मोखु दुआरा ।

गुणपापं मोक्षद्वारं च कथयेत् ।।

ਕੇਵਡੁ ਕੁਦਰਤਿ ਆਖੀਐ ਇਕਦੂੰ ਕੁਦਰਤਿ ਲਖ ਅਪਾਰਾ ।
केवडु कुदरति आखीऐ इकदूं कुदरति लख अपारा ।

प्रकृतिः अनिर्वचनीयः यतः तस्मिन् कोटिकोटिप्रसृतः ।

ਦਾਨੈ ਕੀਮਤਿ ਨਾ ਪਵੈ ਕੇਵਡੁ ਦਾਤਾ ਦੇਵਣਹਾਰਾ ।
दानै कीमति ना पवै केवडु दाता देवणहारा ।

तस्य (महान) दाता मूल्याङ्कनं कर्तुं न शक्यते, तस्य विस्तारस्य विषये किमपि वक्तुं न शक्यते।

ਅਕਥ ਕਥਾ ਅਬਿਗਤਿ ਨਿਰਧਾਰਾ ।੫।
अकथ कथा अबिगति निरधारा ।५।

तस्य अवाच्यकथा, सर्वाधारात् परं सर्वदा अव्यक्तम्।

ਲਖ ਚਉਰਾਸੀਹ ਜੂਨਿ ਵਿਚਿ ਮਾਣਸ ਜਨਮੁ ਦੁਲੰਭੁ ਉਪਾਇਆ ।
लख चउरासीह जूनि विचि माणस जनमु दुलंभु उपाइआ ।

चतुरशीतिलक्षेषु मानुषं जीवनं दुर्लभम् ।

ਚਾਰਿ ਵਰਨ ਚਾਰਿ ਮਜਹਬਾਂ ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਮਾਣ ਸਦਾਇਆ ।
चारि वरन चारि मजहबां हिंदू मुसलमाण सदाइआ ।

अयं मानवः चतुर्षु वर्णेषु धर्मेषु च विभक्तः अभवत् तथा च हिन्दुमुसलमानयोः।

ਕਿਤੜੇ ਪੁਰਖ ਵਖਾਣੀਅਨਿ ਨਾਰਿ ਸੁਮਾਰਿ ਅਗਣਤ ਗਣਾਇਆ ।
कितड़े पुरख वखाणीअनि नारि सुमारि अगणत गणाइआ ।

कति पुंस्त्रीश्च गणयितुं न शक्यन्ते।

ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ਮਾਇਆ ਚਲਿਤੁ ਹੈ ਬ੍ਰਹਮਾ ਬਿਸਨੁ ਮਹੇਸੁ ਰਚਾਇਆ ।
त्रै गुण माइआ चलितु है ब्रहमा बिसनु महेसु रचाइआ ।

अयं जगत् धोखाधड़ी प्रदर्शनं माया यस्य तत्र गुणैः सह ब्रह्मविसानमहेसा अपि निर्मितः।

ਵੇਦ ਕਤੇਬਾਂ ਵਾਚਦੇ ਇਕੁ ਸਾਹਿਬੁ ਦੁਇ ਰਾਹ ਚਲਾਇਆ ।
वेद कतेबां वाचदे इकु साहिबु दुइ राह चलाइआ ।

हिन्दुः वेदं पठन्ति मुसलमानाश्च काएबां पठन्ति किन्तु भगवान् एकः अस्ति यदा तु तस्य समीपं गन्तुं द्वौ मार्गौ कल्पितौ अस्ति।

ਸਿਵ ਸਕਤੀ ਵਿਚਿ ਖੇਲੁ ਕਰਿ ਜੋਗ ਭੋਗ ਬਹੁ ਚਲਿਤੁ ਬਣਾਇਆ ।
सिव सकती विचि खेलु करि जोग भोग बहु चलितु बणाइआ ।

शिवशक्त्याः अर्थात् मायाद् योगभोगस्य (भोगस्य) भ्रमाः निर्मिताः।

ਸਾਧ ਅਸਾਧ ਸੰਗਤਿ ਫਲੁ ਪਾਇਆ ।੬।
साध असाध संगति फलु पाइआ ।६।

साधस्य वा दुष्कृतस्य वा सङ्गमे शुभाशुभफलं लभते।

ਚਾਰਿ ਵਰਨ ਛਿਅ ਦਰਸਨਾਂ ਸਾਸਤ੍ਰ ਬੇਦ ਪੁਰਾਣੁ ਸੁਣਾਇਆ ।
चारि वरन छिअ दरसनां सासत्र बेद पुराणु सुणाइआ ।

हिन्दुधर्मे चतुर्णां वर्णानां, षट्दर्शनानां, शास्त्राणां, बेदानां, पुराणानां च व्याख्याः स्थापिताः ।

ਦੇਵੀ ਦੇਵ ਸਰੇਵਦੇ ਦੇਵ ਸਥਲ ਤੀਰਥ ਭਰਮਾਇਆ ।
देवी देव सरेवदे देव सथल तीरथ भरमाइआ ।

देवदेव्याः पूजां कुर्वन्ति तीर्थयात्रां जनाः ।

ਗਣ ਗੰਧਰਬ ਅਪਛਰਾਂ ਸੁਰਪਤਿ ਇੰਦ੍ਰ ਇੰਦ੍ਰਾਸਣ ਛਾਇਆ ।
गण गंधरब अपछरां सुरपति इंद्र इंद्रासण छाइआ ।

हिन्दुधर्मस्य अन्तः गणाः, गन्धर्वाः, परयः, इन्द्रः, इन्द्रासनः, इन्द्रस्य सिंहासनम् इति परिभाषिताः सन्ति ।

ਜਤੀ ਸਤੀ ਸੰਤੋਖੀਆਂ ਸਿਧ ਨਾਥ ਅਵਤਾਰ ਗਣਾਇਆ ।
जती सती संतोखीआं सिध नाथ अवतार गणाइआ ।

येतिः, सतिः, सन्तुष्टाः पुरुषाः, सिद्धाः, नाथाः, ईश्वरस्य अवताराः च तस्मिन् समाविष्टाः सन्ति।

ਜਪ ਤਪ ਸੰਜਮ ਹੋਮ ਜਗ ਵਰਤ ਨੇਮ ਨਈਵੇਦ ਪੁਜਾਇਆ ।
जप तप संजम होम जग वरत नेम नईवेद पुजाइआ ।

पाठ, तपः, संयम, होमबलि, उपवास, दोस, न, हविः इत्यादीनां माध्यमेन पूजाविधयः तस्मिन् सन्ति।

ਸਿਖਾ ਸੂਤ੍ਰਿ ਮਾਲਾ ਤਿਲਕ ਪਿਤਰ ਕਰਮ ਦੇਵ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ ।
सिखा सूत्रि माला तिलक पितर करम देव करम कमाइआ ।

केशग्रन्थिः, पवित्रसूत्रः, माला, (चप्पलः) ललाटे चिह्नः, पूर्वजानां कृते अन्तिमसंस्कारः, देवानां कृते संस्काराः (अपि) तस्मिन् विहिताः सन्ति।

ਪੁੰਨ ਦਾਨ ਉਪਦੇਸੁ ਦਿੜਾਇਆ ।੭।
पुंन दान उपदेसु दिड़ाइआ ।७।

सद्भिक्षा – दानस्य उपदेशः तस्मिन् वारं वारं पुनः पुनः।

ਪੀਰ ਪਿਕੰਬਰ ਅਉਲੀਏ ਗਉਸ ਕੁਤਬ ਵਲੀਉਲਹ ਜਾਣੇ ।
पीर पिकंबर अउलीए गउस कुतब वलीउलह जाणे ।

अस्मिन् धर्मे (इस्लाम) पीरः, नबी, औलिया, गौन्, कुतुबः, वलीउल्लाः च सुप्रसिद्धाः सन्ति ।

ਸੇਖ ਮਸਾਇਕ ਆਖੀਅਨਿ ਲਖ ਲਖ ਦਰਿ ਦਰਿਵੇਸ ਵਖਾਣੇ ।
सेख मसाइक आखीअनि लख लख दरि दरिवेस वखाणे ।

कोटि-कोटि-शेखाः , मशैकाः (अभ्यासकाः) दरवेशाः च अस्मिन् वर्णिताः सन्ति ।

ਸੁਹਦੇ ਲਖ ਸਹੀਦ ਹੋਇ ਲਖ ਅਬਦਾਲ ਮਲੰਗ ਮਿਲਾਣੇ ।
सुहदे लख सहीद होइ लख अबदाल मलंग मिलाणे ।

कोटिकोटि नीचजनाः, शहीदाः, फक्विर्, निश्चिन्ताः च जनाः सन्ति ।

ਸਿੰਧੀ ਰੁਕਨ ਕਲੰਦਰਾਂ ਲਖ ਉਲਮਾਉ ਮੁਲਾ ਮਉਲਾਣੇ ।
सिंधी रुकन कलंदरां लख उलमाउ मुला मउलाणे ।

कोटि-कोटि-सिन्धिरुखान-उल्मा-मौलाना (सर्वधर्म-संप्रदायाः) अस्मिन् उपलभ्यन्ते ।

ਸਰੈ ਸਰੀਅਤਿ ਆਖੀਐ ਤਰਕ ਤਰੀਕਤਿ ਰਾਹ ਸਿਞਾਣੇ ।
सरै सरीअति आखीऐ तरक तरीकति राह सिञाणे ।

तत्र बहवः सन्ति ये मुस्लिम-आचार-संहितायां (शरीयत) व्याख्यानं ददति तथा च बहवः आध्यात्मिकशुद्धेः पद्धतीनां तारिकायाः आधारेण वादविवादं कुर्वन्ति।

ਮਾਰਫਤੀ ਮਾਰੂਫ ਲਖ ਹਕ ਹਕੀਕਤਿ ਹੁਕਮਿ ਸਮਾਣੇ ।
मारफती मारूफ लख हक हकीकति हुकमि समाणे ।

असंख्यजनाः ज्ञानस्य अन्तिमपदं प्राप्य प्रसिद्धाः अभवन्, मार्फतिः च तस्य दिव्ये इच्छायां बहवः हकीकाते, सत्ये च विलीनाः अभवन्।

ਬੁਜਰਕਵਾਰ ਹਜਾਰ ਮੁਹਾਣੇ ।੮।
बुजरकवार हजार मुहाणे ।८।

वृद्धाः सहस्राणि जाताः, नष्टाः च अभवन् ।

ਕਿਤੜੇ ਬਾਹਮਣ ਸਾਰਸੁਤ ਵਿਰਤੀਸਰ ਲਾਗਾਇਤ ਲੋਏ ।
कितड़े बाहमण सारसुत विरतीसर लागाइत लोए ।

सरसुआतगोत्रस्य बहवः ब्राह्मणाः, पुरोहिताः, लगित (एकः ध्वनिः भारतीयः सम्प्रदायः) च विद्यमानाः सन्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਗਉੜ ਕਨਉਜੀਏ ਤੀਰਥ ਵਾਸੀ ਕਰਦੇ ਢੋਏ ।
कितड़े गउड़ कनउजीए तीरथ वासी करदे ढोए ।

बहवः गौर, कनौजीए ब्राह्मणाः सन्ति ये तीर्थकेन्द्रेषु निवसन्ति।

ਕਿਤੜੇ ਲਖ ਸਨਉਢੀਏ ਪਾਂਧੇ ਪੰਡਿਤ ਵੈਦ ਖਲੋਏ ।
कितड़े लख सनउढीए पांधे पंडित वैद खलोए ।

लक्षजनाः सनौधिए, पाण्डे, पण्डित, वैद इत्युच्यन्ते।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਲਖ ਜੋਤਕੀ ਵੇਦ ਵੇਦੁਏ ਲੱਖ ਪਲੋਏ ।
केतड़िआं लख जोतकी वेद वेदुए लक्ख पलोए ।

अनेकाः लक्षाः ज्योतिषिणः सन्ति तथा च बहवः जनाः वेद-वेद-विज्ञान-विज्ञाः अभवन्।

ਕਿਤੜੇ ਲਖ ਕਵੀਸਰਾਂ ਬ੍ਰਹਮ ਭਾਟ ਬ੍ਰਹਮਾਉ ਬਖੋਏ ।
कितड़े लख कवीसरां ब्रहम भाट ब्रहमाउ बखोए ।

लक्षजनाः ब्राह्मणभट् (स्तुतिवादकाः) कविनाम्ना ज्ञायन्ते।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਅਭਿਆਗਤਾਂ ਘਰਿ ਘਰਿ ਮੰਗਦੇ ਲੈ ਕਨਸੋਏ ।
केतड़िआं अभिआगतां घरि घरि मंगदे लै कनसोए ।

भिक्षुकाः भूत्वा गुप्तचरकार्यं कुर्वन्तः बहवः जनाः भिक्षां याचन्ते, खादन्ति च ।

ਕਿਤੜੇ ਸਉਣ ਸਵਾਣੀ ਹੋਏ ।੯।
कितड़े सउण सवाणी होए ।९।

बहवः शुभाशुभशगुनानां पूर्वानुमानं कृत्वा जीविकां अर्जयन्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਖਤ੍ਰੀ ਬਾਰਹੀ ਕੇਤੜਿਆਂ ਹੀ ਬਾਵੰਜਾਹੀ ।
कितड़े खत्री बारही केतड़िआं ही बावंजाही ।

अनेकाः खटरीः (पञ्जाबे खात्रीः) द्वादशगोत्रेषु बहवः च द्वापञ्चाशत्गोत्रेषु भवन्ति ।

ਪਾਵਾਧੇ ਪਾਚਾਧਿਆ ਫਲੀਆਂ ਖੋਖਰਾਇਣੁ ਅਵਗਾਹੀ ।
पावाधे पाचाधिआ फलीआं खोखराइणु अवगाही ।

तेषु बहवः पवधे, पचढिया, फलियां, खोखराइन् इत्युच्यन्ते।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਚਉੜੋਤਰੀ ਕੇਤੜਿਆਂ ਸੇਰੀਣ ਵਿਲਾਹੀ ।
केतड़िआं चउड़ोतरी केतड़िआं सेरीण विलाही ।

बहूनि चौरोतारी बहूनि सेरिन् च गताः।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਅਵਤਾਰ ਹੋਇ ਚਕ੍ਰਵਰਤਿ ਰਾਜੇ ਦਰਗਾਹੀ ।
केतड़िआं अवतार होइ चक्रवरति राजे दरगाही ।

अनेकाः अवताररूपाः (ईश्वरस्य) सार्वत्रिकाः राजानः आसन्।

ਸੂਰਜਵੰਸੀ ਆਖੀਅਨਿ ਸੋਮਵੰਸ ਸੂਰਵੀਰ ਸਿਪਾਹੀ ।
सूरजवंसी आखीअनि सोमवंस सूरवीर सिपाही ।

सूर्यचन्द्रवंशानां बहवः प्रसिद्धाः ।

ਧਰਮ ਰਾਇ ਧਰਮਾਤਮਾ ਧਰਮੁ ਵੀਚਾਰੁ ਨ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ।
धरम राइ धरमातमा धरमु वीचारु न बेपरवाही ।

धर्मदेव इत्यादयः बहवः धार्मिकाः धर्मविषये चिन्तकाः ततः बहवः कस्यचित् परिचर्याकर्ताः न अभवन्।

ਦਾਨੁ ਖੜਗੁ ਮੰਤੁ ਭਗਤਿ ਸਲਾਹੀ ।੧੦।
दानु खड़गु मंतु भगति सलाही ।१०।

असली खत्री स एव दानं करोति, बाहू धारयति, प्रेमभक्त्या ईश्वरं स्मरति च।

ਕਿਤੜੇ ਵੈਸ ਵਖਾਣੀਅਨਿ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਵਤ ਵੀਚਾਰੀ ।
कितड़े वैस वखाणीअनि राजपूत रावत वीचारी ।

वैसेषु राजपूत इत्यादिषु बहवः विचारिताः।

ਤੂਅਰ ਗਉੜ ਪਵਾਰ ਲਖ ਮਲਣ ਹਾਸ ਚਉਹਾਣ ਚਿਤਾਰੀ ।
तूअर गउड़ पवार लख मलण हास चउहाण चितारी ।

अनेकाः, यथा तुआरः, गौरः, पवारः, मालान्, हसः, खानः इत्यादयः स्मर्यन्ते ।

ਕਛਵਾਹੇ ਰਾਠਉੜ ਲਖ ਰਾਣੇ ਰਾਏ ਭੂਮੀਏ ਭਾਰੀ ।
कछवाहे राठउड़ लख राणे राए भूमीए भारी ।

कचवाहे, रौथोर इत्यादयः अनेके राजानः भूमिस्वामी च दिवंगताः।

ਬਾਘ ਬਘੇਲੇ ਕੇਤੜੇ ਬਲਵੰਡ ਲਖ ਬੁੰਦੇਲੇ ਕਾਰੀ ।
बाघ बघेले केतड़े बलवंड लख बुंदेले कारी ।

बाघ्, बघेले इत्यादयः बहवः शक्तिशालिनः बुण्डेले इत्यादयः पूर्वं विद्यमानाः सन्ति ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਹੀ ਭੁਰਟੀਏ ਦਰਬਾਰਾਂ ਅੰਦਰਿ ਦਰਬਾਰੀ ।
केतड़िआं ही भुरटीए दरबारां अंदरि दरबारी ।

बहवः भटाः आसन् ये बृहत्तरेषु न्यायालयेषु दरबारीः आसन् ।

ਕਿਤੜੇ ਗਣੀ ਭਦਉੜੀਏ ਦੇਸਿ ਦੇਸਿ ਵਡੇ ਇਤਬਾਰੀ ।
कितड़े गणी भदउड़ीए देसि देसि वडे इतबारी ।

भदौरी-नगरस्य बहवः प्रतिभाशालिनः जनाः देशे विदेशे च स्वीकृताः आसन् ।

ਹਉਮੈ ਮੁਏ ਨ ਹਉਮੈ ਮਾਰੀ ।੧੧।
हउमै मुए न हउमै मारी ।११।

किन्तु ते सर्वे अहङ्कारे नष्टाः, यस्य नाशं कर्तुं न शक्तवन्तः।

ਕਿਤੜੇ ਸੂਦ ਸਦਾਇਏ ਕਿਤੜੇ ਕਾਇਥ ਲਿਖਣਹਾਰੇ ।
कितड़े सूद सदाइए कितड़े काइथ लिखणहारे ।

बहवो सुद बहवो कैथ, पुस्तकपालाः |

ਕੇਤੜਿਆਂ ਹੀ ਬਾਣੀਏ ਕਿਤੜੇ ਭਾਭੜਿਆਂ ਸੁਨਿਆਰੇ ।
केतड़िआं ही बाणीए कितड़े भाभड़िआं सुनिआरे ।

बहवः व्यापारिणः सन्ति, बहवः अपि जैनस्वर्णकाराः सन्ति ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਲਖ ਜਟ ਹੋਇ ਕੇਤੜਿਆਂ ਛੀਂਬੈ ਸੈਸਾਰੇ ।
केतड़िआं लख जट होइ केतड़िआं छींबै सैसारे ।

अस्मिन् जगति कोटिः जाट्, कोटिः कैलिको मुद्रकाः च सन्ति।

ਕੇਤੜਿਆ ਠਾਠੇਰਿਆ ਕੇਤੜਿਆਂ ਲੋਹਾਰ ਵਿਚਾਰੇ ।
केतड़िआ ठाठेरिआ केतड़िआं लोहार विचारे ।

बहवः ताम्रकाराः बहवः लोहकाराः स्मृताः ।

ਕਿਤੜੇ ਤੇਲੀ ਆਖੀਅਨਿ ਕਿਤੜੇ ਹਲਵਾਈ ਬਾਜਾਰੇ ।
कितड़े तेली आखीअनि कितड़े हलवाई बाजारे ।

बहवः तैलनिर्मातारः सन्ति, बहवः मिष्टान्नकारिणः च विपण्यां उपलभ्यन्ते ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਲਖ ਪੰਖੀਏ ਕਿਤੜੇ ਨਾਈ ਤੈ ਵਣਜਾਰੇ ।
केतड़िआं लख पंखीए कितड़े नाई तै वणजारे ।

बहवः दूताः, बहवः नाईकाः, बहवः अधिकाः व्यापारिणः च सन्ति ।

ਚਹੁ ਵਰਨਾਂ ਦੇ ਗੋਤ ਅਪਾਰੇ ।੧੨।
चहु वरनां दे गोत अपारे ।१२।

वस्तुतः चतुर्षु वर्णेषु बहूनि जातिः उपजातिः च सन्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਗਿਰਹੀ ਆਖੀਅਨਿ ਕੇਤੜਿਆਂ ਲਖ ਫਿਰਨਿ ਉਦਾਸੀ ।
कितड़े गिरही आखीअनि केतड़िआं लख फिरनि उदासी ।

बहवः गृहस्थाः कोटिजनाः उदासीनजीवनं यापयन्ति।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਜੋਗੀਸੁਰਾਂ ਕੇਤੜਿਆਂ ਹੋਏ ਸੰਨਿਆਸੀ ।
केतड़िआं जोगीसुरां केतड़िआं होए संनिआसी ।

बहवः योगीसुराः (महायोगिनः) बहवः सन्नियासीः।

ਸੰਨਿਆਸੀ ਦਸ ਨਾਮ ਧਰਿ ਜੋਗੀ ਬਾਰਹ ਪੰਥ ਨਿਵਾਸੀ ।
संनिआसी दस नाम धरि जोगी बारह पंथ निवासी ।

सन्नियासी तदा नाम योगिनः द्वादश सम्प्रदायेषु विभक्ताः।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਲਖ ਪਰਮ ਹੰਸ ਕਿਤੜੇ ਬਾਨਪ੍ਰਸਤ ਬਨਵਾਸੀ ।
केतड़िआं लख परम हंस कितड़े बानप्रसत बनवासी ।

अनेकाः उच्चतमश्रेणीयाः (परमहान्) तपस्विनः सन्ति, बहवः वनेषु निवसन्ति च।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਹੀ ਡੰਡ ਧਾਰ ਕਿਤੜੇ ਜੈਨੀ ਜੀਅ ਦੈਆਸੀ ।
केतड़िआं ही डंड धार कितड़े जैनी जीअ दैआसी ।

अनेकाः करेषु यष्टीः धारयन्ति बहवः करुणाः जैनाः।

ਛਿਅ ਘਰਿ ਛਿਅ ਗੁਰਿ ਆਖੀਅਨਿ ਛਿਅ ਉਪਦੇਸ ਭੇਸ ਅਭਿਆਸੀ ।
छिअ घरि छिअ गुरि आखीअनि छिअ उपदेस भेस अभिआसी ।

षट् शास्त्राणि षट् आचार्याः षट् वेषानुशासनानि च।

ਛਿਅ ਰੁਤਿ ਬਾਰਹ ਮਾਹ ਕਰਿ ਸੂਰਜੁ ਇਕੋ ਬਾਰਹ ਰਾਸੀ ।
छिअ रुति बारह माह करि सूरजु इको बारह रासी ।

षड् ऋतुः द्वादशमासाः च सन्ति किन्तु द्वादशराशिषु प्रत्येकं गच्छन् सूर्यः एव।

ਗੁਰਾ ਗੁਰੂ ਸਤਿਗੁਰੁ ਅਬਿਨਾਸੀ ।੧੩।
गुरा गुरू सतिगुरु अबिनासी ।१३।

गुरुणां गुरुः, सच्चः गुरुः (ईश्वरः) अविनाशी अस्ति)।

ਕਿਤੜੇ ਸਾਧ ਵਖਾਣੀਅਨਿ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਵਿਚਿ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ।
कितड़े साध वखाणीअनि साधसंगति विचि परउपकारी ।

तत्र बहवः साधूः सन्ति ये पवित्रसङ्घे चरन्ति परोपकारिणः।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਲਖ ਸੰਤ ਜਨ ਕੇਤੜਿਆਂ ਨਿਜ ਭਗਤਿ ਭੰਡਾਰੀ ।
केतड़िआं लख संत जन केतड़िआं निज भगति भंडारी ।

कोटिकोटिसन्ताः सन्ति ये निरन्तरं स्वभक्तेः कोषं पूरयन्ति।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤਿ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਬ੍ਰਹਮ ਵੀਚਾਰੀ ।
केतड़िआं जीवन मुकति ब्रहम गिआनी ब्रहम वीचारी ।

जीवने बहवः मुक्ताः भवन्ति; तेषां ब्रह्मज्ञानं ब्रह्म ध्यायन्ति च।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਸਮਦਰਸੀਆਂ ਕੇਤੜਿਆਂ ਨਿਰਮਲ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ।
केतड़िआं समदरसीआं केतड़िआं निरमल निरंकारी ।

अनेकाः समतावादिनः बहूनि च निर्मलाः, स्वच्छाः, निराकाराः च भगवतः अनुयायिनः।

ਕਿਤੜੇ ਲਖ ਬਿਬੇਕੀਆਂ ਕਿਤੜੇ ਦੇਹ ਬਿਦੇਹ ਅਕਾਰੀ ।
कितड़े लख बिबेकीआं कितड़े देह बिदेह अकारी ।

बहवः विश्लेषणात्मकप्रज्ञाभिः सह तत्र सन्ति; बहवः शरीराणि सन्ति चेदपि शरीरं न्यूनं भवन्ति अर्थात् शरीरस्य इच्छाभ्यः उपरि भवन्ति।

ਭਾਇ ਭਗਤਿ ਭੈ ਵਰਤਣਾ ਸਹਜਿ ਸਮਾਧਿ ਬੈਰਾਗ ਸਵਾਰੀ ।
भाइ भगति भै वरतणा सहजि समाधि बैराग सवारी ।

ते प्रेमभक्त्या आचरणं कुर्वन्ति, समता, विरक्तिं च स्वस्य परिभ्रमणस्य वाहनं कुर्वन्ति।

ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੁਖ ਫਲੁ ਗਰਬੁ ਨਿਵਾਰੀ ।੧੪।
गुरमुखि सुख फलु गरबु निवारी ।१४।

आत्मनः अहङ्कारं मेटयन्तः गुरमुखाः परमानन्दफलं लभन्ते।

ਕਿਤੜੇ ਲਖ ਅਸਾਧ ਜਗ ਵਿਚਿ ਕਿਤੜੇ ਚੋਰ ਜਾਰ ਜੂਆਰੀ ।
कितड़े लख असाध जग विचि कितड़े चोर जार जूआरी ।

असंख्यदुष्टास्तौरदुर्पात्रद्यूतानां च लोके ।

ਵਟਵਾੜੇ ਠਗਿ ਕੇਤੜੇ ਕੇਤੜਿਆਂ ਨਿੰਦਕ ਅਵਿਚਾਰੀ ।
वटवाड़े ठगि केतड़े केतड़िआं निंदक अविचारी ।

बहवः राजमार्गस्य लुटेराः सन्ति। डुपराः, पश्चात्तापकाः, चिन्तनहीनाः च।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਅਕਿਰਤਘਣ ਕਿਤੜੇ ਬੇਮੁਖ ਤੇ ਅਣਚਾਰੀ ।
केतड़िआं अकिरतघण कितड़े बेमुख ते अणचारी ।

अनेके कृतघ्नाः, धर्मत्यागी, दूषिताचरणाः च सन्ति ।

ਸ੍ਵਾਮਿ ਧ੍ਰੋਹੀ ਵਿਸਵਾਸਿ ਘਾਤ ਲੂਣ ਹਰਾਮੀ ਮੂਰਖ ਭਾਰੀ ।
स्वामि ध्रोही विसवासि घात लूण हरामी मूरख भारी ।

स्वामिहन्ता अविश्वासिनः लवणस्य न सत्याः मूर्खाः च सन्ति।

ਬਿਖਲੀਪਤਿ ਵੇਸੁਆ ਰਵਤ ਮਦ ਮਤਵਾਲੇ ਵਡੇ ਵਿਕਾਰੀ ।
बिखलीपति वेसुआ रवत मद मतवाले वडे विकारी ।

बहवः दुष्टप्रवृत्तिषु गभीररूपेण निमग्नाः सन्ति, तेषां लवणस्य, मद्यपानकर्तृणां, दुष्टानां च असत्यम्।

ਵਿਸਟ ਵਿਰੋਧੀ ਕੇਤੜੇ ਕੇਤੜਿਆਂ ਕੂੜੇ ਕੂੜਿਆਰੀ ।
विसट विरोधी केतड़े केतड़िआं कूड़े कूड़िआरी ।

बहवः मध्यस्थत्वेन विरोधं उत्थापयन्ति बहवः च केवलं अनृतकथकाः भवन्ति।

ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਬਿਨੁ ਅੰਤਿ ਖੁਆਰੀ ।੧੫।
गुर पूरे बिनु अंति खुआरी ।१५।

तेषां सच्चिदानन्दगुरुस्य पुरतः समर्पणं विना सर्वे स्तम्भात् पदं यावत् धाविष्यन्ति (किमपि न प्राप्नुयुः)।

ਕਿਤੜੇ ਸੁੰਨੀ ਆਖੀਅਨਿ ਕਿਤੜੇ ਈਸਾਈ ਮੂਸਾਈ ।
कितड़े सुंनी आखीअनि कितड़े ईसाई मूसाई ।

बहवः ईसाई, सुन्नी, मोशेः अनुयायिनः च सन्ति । बहवः रफीजी, मुलाहिदः च सन्ति

ਕੇਤੜਿਆ ਹੀ ਰਾਫਜੀ ਕਿਤੜੇ ਮੁਲਹਿਦ ਗਣਤ ਨ ਆਈ ।
केतड़िआ ही राफजी कितड़े मुलहिद गणत न आई ।

(ये न्यायदिने न विश्वसन्ति)।

ਲਖ ਫਿਰੰਗੀ ਇਰਮਨੀ ਰੂਮੀ ਜੰਗੀ ਦੁਸਮਨ ਦਾਈ ।
लख फिरंगी इरमनी रूमी जंगी दुसमन दाई ।

कोटिजनाः फिरङ्गी (यूरोपीय), आर्मिनी, रूमिस् इत्यादयः योद्धाः शत्रुणा सह युद्धं कुर्वन्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਸਈਯਦ ਆਖੀਅਨਿ ਕਿਤੜੇ ਤੁਰਕਮਾਨ ਦੁਨਿਆਈ ।
कितड़े सईयद आखीअनि कितड़े तुरकमान दुनिआई ।

लोके बहवः सय्याद-तुर्क-नाम्ना ज्ञायन्ते ।

ਕਿਤੜੇ ਮੁਗਲ ਪਠਾਣ ਹਨਿ ਹਬਸੀ ਤੈ ਕਿਲਮਾਕ ਅਵਾਈ ।
कितड़े मुगल पठाण हनि हबसी तै किलमाक अवाई ।

बहवः मुगलाः, पठानाः, नीग्रोजनाः, किल्माक् (सोलोमनस्य अनुयायिनः) च सन्ति ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਈਮਾਨ ਵਿਚਿ ਕਿਤੜੇ ਬੇਈਮਾਨ ਬਲਾਈ ।
केतड़िआं ईमान विचि कितड़े बेईमान बलाई ।

बहवः प्रामाणिकजीवनं यापयन्ति बहवः च अनैष्ठिकतया जीवन्ति।

ਨੇਕੀ ਬਦੀ ਨ ਲੁਕੈ ਲੁਕਾਈ ।੧੬।
नेकी बदी न लुकै लुकाई ।१६।

तदापि गुणाशुभं निगूढं स्थातुं न शक्नोति

ਕਿਤੜੇ ਦਾਤੇ ਮੰਗਤੇ ਕਿਤੜੇ ਵੈਦ ਕੇਤੜੇ ਰੋਗੀ ।
कितड़े दाते मंगते कितड़े वैद केतड़े रोगी ।

बहवो कर्ता बहवो याचकाः बहवः वैद्याः रोगिणः च।

ਕਿਤੜੇ ਸਹਜਿ ਸੰਜੋਗ ਵਿਚਿ ਕਿਤੜੇ ਵਿਛੁੜਿ ਹੋਇ ਵਿਜੋਗੀ ।
कितड़े सहजि संजोग विचि कितड़े विछुड़ि होइ विजोगी ।

आध्यात्मिकशान्तिस्थितौ बहवः (प्रियेन सह) सम्बद्धाः सन्ति तथा च बहवः विरहं प्राप्नुवन्ति विरहस्य पीडां प्राप्नुवन्ति।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਭੁਖੇ ਮਰਨਿ ਕੇਤੜਿਆਂ ਰਾਜੇ ਰਸ ਭੋਗੀ ।
केतड़िआं भुखे मरनि केतड़िआं राजे रस भोगी ।

बहवः बुभुक्षायाः म्रियन्ते बहवः तु राज्यभोगिनः प्रकाराः।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਦੇ ਸੋਹਿਲੇ ਕੇਤੜਿਆਂ ਦੁਖੁ ਰੋਵਨਿ ਸੋਗੀ ।
केतड़िआं दे सोहिले केतड़िआं दुखु रोवनि सोगी ।

बहवः सुखेन गायन्ति बहवः रोदन्ति विलपन्ति च।

ਦੁਨੀਆਂ ਆਵਣ ਜਾਵਣੀ ਕਿਤੜੀ ਹੋਈ ਕਿਤੜੀ ਹੋਗੀ ।
दुनीआं आवण जावणी कितड़ी होई कितड़ी होगी ।

जगत् क्षणिकम् अस्ति; बहुवारं निर्मितं अद्यापि पुनः पुनः सृष्टं स्यात्।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਹੀ ਸਚਿਆਰ ਕੇਤੜਿਆਂ ਦਗਾਬਾਜ ਦਰੋਗੀ ।
केतड़िआं ही सचिआर केतड़िआं दगाबाज दरोगी ।

बहवः सत्यजीवनं यापयन्ति बहवः वञ्चकाः मृषावादिनः च।

ਗੁਰਮੁਖਿ ਕੋ ਜੋਗੀਸਰੁ ਜੋਗੀ ।੧੭।
गुरमुखि को जोगीसरु जोगी ।१७।

दुर्लभः कोऽपि सच्चिदानन्दयोगी योगी परमक्रमः ।

ਕਿਤੜੇ ਅੰਨ੍ਹੇ ਆਖੀਅਨਿ ਕੇਤੜਿਆਂ ਹੀ ਦਿਸਨਿ ਕਾਣੇ ।
कितड़े अंन्हे आखीअनि केतड़िआं ही दिसनि काणे ।

बहवः अन्धाः बहवः एकनेत्राः च।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਚੁੱਨ੍ਹੇ ਫਿਰਨਿ ਕਿਤੜੇ ਰਤੀਆਨੇ ਉਕਤਾਣੇ ।
केतड़िआं चुन्हे फिरनि कितड़े रतीआने उकताणे ।

बहवः लघुनेत्राः बहवः रात्रौ अन्धतायाः पीडिताः भवन्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਨਕਟੇ ਗੁਣਗੁਣੇ ਕਿਤੜੇ ਬੋਲੇ ਬੁਚੇ ਲਾਣੇ ।
कितड़े नकटे गुणगुणे कितड़े बोले बुचे लाणे ।

बहवः च्छेदनासिकायुक्ताः, बहवः स्नुफ्लराः, बधिराः, बहवः कर्णहीनाः च सन्ति।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਗਿਲ੍ਹੜ ਗਲੀ ਅੰਗਿ ਰਸਉਲੀ ਵੇਣਿ ਵਿਹਾਣੇ ।
केतड़िआं गिल्हड़ गली अंगि रसउली वेणि विहाणे ।

बहवः गोइटरपीडिताः, बहवः च अङ्गेषु अर्बुदाः सन्ति,

ਟੁੰਡੇ ਬਾਂਡੇ ਕੇਤੜੇ ਗੰਜੇ ਲੁੰਜੇ ਕੋੜ੍ਹੀ ਜਾਣੇ ।
टुंडे बांडे केतड़े गंजे लुंजे कोढ़ी जाणे ।

अपंगाः कटाक्षाः अहस्ताः कुष्ठाक्रान्ताः च बहवः ।

ਕਿਤੜੇ ਲੂਲੇ ਪਿੰਗੁਲੇ ਕਿਤੜੇ ਕੁੱਬੇ ਹੋਇ ਕੁੜਾਣੇ ।
कितड़े लूले पिंगुले कितड़े कुबे होइ कुड़ाणे ।

अनेके विकलाङ्गाः, अपाङ्गाः, कुब्जाः च इति कारणेन दुःखं प्राप्नुवन्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਖੁਸਰੇ ਹੀਜੜੇ ਕੇਤੜਿਆ ਗੁੰਗੇ ਤੁਤਲਾਣੇ ।
कितड़े खुसरे हीजड़े केतड़िआ गुंगे तुतलाणे ।

बहवो नपुंसकाः, बहवः मूकाः, बहवः स्तब्धाः च।

ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਵਿਣੁ ਆਵਣ ਜਾਣੇ ।੧੮।
गुर पूरे विणु आवण जाणे ।१८।

दूरं सिद्धगुरुं ते सर्वे स्थानान्तरचक्रे तिष्ठन्ति।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਪਤਿਸਾਹ ਜਗਿ ਕਿਤੜੇ ਮਸਲਤਿ ਕਰਨਿ ਵਜੀਰਾ ।
केतड़िआं पतिसाह जगि कितड़े मसलति करनि वजीरा ।

अनेकाः दयालुः बहवः तेषां मन्त्रिणः।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਉਮਰਾਉ ਲਖ ਮਨਸਬਦਾਰ ਹਜਾਰ ਵਡੀਰਾ ।
केतड़िआं उमराउ लख मनसबदार हजार वडीरा ।

बहवः तेषां सत्रपाः अन्ये श्रेणीकाराः सहस्राणि च महाजनाः।

ਹਿਕਮਤਿ ਵਿਚਿ ਹਕੀਮ ਲਖ ਕਿਤੜੇ ਤਰਕਸ ਬੰਦ ਅਮੀਰਾ ।
हिकमति विचि हकीम लख कितड़े तरकस बंद अमीरा ।

कोटिः वैद्याः वैद्याः निपुणाः, कोटिः च सशस्त्राः धनिनः सन्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਚਾਕਰ ਚਾਕਰੀ ਭੋਈ ਮੇਠ ਮਹਾਵਤ ਮੀਰਾ ।
कितड़े चाकर चाकरी भोई मेठ महावत मीरा ।

बहवः सेवकाः, तृणकर्तकाः, पुलिसकर्मचारिणः, महौट्, सरदाराः च सन्ति ।

ਲਖ ਫਰਾਸ ਲਖ ਸਾਰਵਾਨ ਮੀਰਾਖੋਰ ਸਈਸ ਵਹੀਰਾ ।
लख फरास लख सारवान मीराखोर सईस वहीरा ।

कोटिकोटिपुष्पाणि, उष्ट्रचालकाः, सिसेस्, वराः च सन्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਲਖ ਜਲੇਬਦਾਰ ਗਾਡੀਵਾਨ ਚਲਾਇ ਗਡੀਰਾ ।
कितड़े लख जलेबदार गाडीवान चलाइ गडीरा ।

कोटिजनाः राजवाहनानां अनुरक्षणपदाधिकारिणः, चालकाः च सन्ति ।

ਛੜੀਦਾਰ ਦਰਵਾਨ ਖਲੀਰਾ ।੧੯।
छड़ीदार दरवान खलीरा ।१९।

बहवः यष्टिधारिणः द्वारपालाः स्थित्वा प्रतीक्षन्ते।

ਕਿਤੜੇ ਲਖ ਨਗਾਰਚੀ ਕੇਤੜਿਆਂ ਢੋਲੀ ਸਹਨਾਈ ।
कितड़े लख नगारची केतड़िआं ढोली सहनाई ।

बहवः केटलड्रम-ड्रम-वादकाः बहवः शहनाई-वादकाः च सन्ति ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਹੀ ਤਾਇਫੇ ਢਾਢੀ ਬਚੇ ਕਲਾਵਤ ਗਾਈ ।
केतड़िआं ही ताइफे ढाढी बचे कलावत गाई ।

अनेकाः वेश्याः, बार्ड्स्, कौवाली इत्यस्य गायकाः च सन्ति, यत् गीतं प्रायः समूहे विशेषरूपेण अधिकतया मुसलमानैः गायितं भवति ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਬਹੁਰੂਪੀਏ ਬਾਜੀਗਰ ਲਖ ਭੰਡ ਅਤਾਈ ।
केतड़िआं बहुरूपीए बाजीगर लख भंड अताई ।

अनेकाः अनुकरणकर्तारः, कलाबाजाः, कोटिः च विनोदिनः सन्ति।

ਕਿਤੜੇ ਲਖ ਮਸਾਲਚੀ ਸਮਾ ਚਰਾਗ ਕਰਨਿ ਰੁਸਨਾਈ ।
कितड़े लख मसालची समा चराग करनि रुसनाई ।

बहवः मशालधारकाः सन्ति ये मशालानि प्रज्वालयन्ति।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਹੀ ਕੋਰਚੀ ਆਮਲੁ ਪੋਸ ਸਿਲਹ ਸੁਖਦਾਈ ।
केतड़िआं ही कोरची आमलु पोस सिलह सुखदाई ।

बहवः सेनाभण्डारस्य रक्षकाः सन्ति, बहवः आरामदायकं कवचवस्त्रं धारयन्तः अधिकारिणः सन्ति ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਹੀ ਆਬਦਾਰ ਕਿਤੜੇ ਬਾਵਰਚੀ ਨਾਨਵਾਈ ।
केतड़िआं ही आबदार कितड़े बावरची नानवाई ।

बहवः जलवाहकाः पाककाः च सन्ति ये नान्स् इति गोलसपाटं रोटिकां पचन्ति ।

ਤੰਬੋਲੀ ਤੋਸਕਚੀ ਸੁਹਾਈ ।੨੦।
तंबोली तोसकची सुहाई ।२०।

सुपारीविक्रेतारः स्ववैभवस्य बहुमूल्यवस्तूनाम् भण्डारगृहस्य प्रभारी च।

ਕੇਤੜਿਆ ਖੁਸਬੋਇਦਾਰ ਕੇਤੜਿਆ ਰੰਗਰੇਜ ਰੰਗੋਲੀ ।
केतड़िआ खुसबोइदार केतड़िआ रंगरेज रंगोली ।

बहवः इत्रविक्रेतारः बहवः रञ्जकाः च सन्ति ये वर्णानाम् उपयोगेन अनेकाः डिजाइनाः (रङ्गोलीः) निर्मान्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਮੇਵੇਦਾਰ ਹਨਿ ਹੁਡਕ ਹੁਡਕੀਏ ਲੋਲਣਿ ਲੋਲੀ ।
कितड़े मेवेदार हनि हुडक हुडकीए लोलणि लोली ।

बहवः अनुबन्धेन कार्यं कुर्वन्तः सेवकाः सन्ति, बहवः च विनोदपूर्णाः वेश्याः सन्ति।

ਖਿਜਮਤਿਗਾਰ ਖਵਾਸ ਲਖ ਗੋਲੰਦਾਜ ਤੋਪਕੀ ਤੋਲੀ ।
खिजमतिगार खवास लख गोलंदाज तोपकी तोली ।

बहवः व्यक्तिगतदासीः, बम्बक्षेपकाः, तोपधारकाः, बहवः युद्धसामग्रीवाहकाः च सन्ति ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਤਹਵੀਲਦਾਰ ਮੁਸਰਫਦਾਰ ਦਰੋਗੇ ਓਲੀ ।
केतड़िआं तहवीलदार मुसरफदार दरोगे ओली ।

बहवः राजस्वपदाधिकारिणः, अधीक्षकाः, पुलिसकर्मचारिणः, अनुमानकर्त्ताः च सन्ति ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਕਿਰਸਾਣ ਹੋਇ ਕਰਿ ਕਿਰਸਾਣੀ ਅਤੁਲੁ ਅਤੋਲੀ ।
केतड़िआं किरसाण होइ करि किरसाणी अतुलु अतोली ।

बहवः कृषकाः सन्ति ये कृषिसस्यस्य तत्सम्बद्धानां कार्याणां च तौलनं कुर्वन्ति, परिपालनं च कुर्वन्ति ।

ਮੁਸਤੌਫੀ ਬੂਤਾਤ ਲਖ ਮੀਰਸਾਮੇ ਬਖਸੀ ਲੈ ਕੋਲੀ ।
मुसतौफी बूतात लख मीरसामे बखसी लै कोली ।

कोटिकोटयः लेखाकाराः, गृहसचिवाः, शपथपदाधिकारिणः, वित्तमन्त्रिणः, आदिवासीजनाः च सन्ति ये धनुषः, बाणः च सज्जीकरोति ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਦੀਵਾਨ ਹੋਇ ਕਰਨਿ ਕਰੋੜੀ ਮੁਲਕ ਢੰਢੋਲੀ ।
केतड़िआं दीवान होइ करनि करोड़ी मुलक ढंढोली ।

सम्पत्तिरक्षकाः भूत्वा बहवः देशस्य प्रशासनं कुर्वन्ति ।

ਰਤਨ ਪਦਾਰਥ ਮੋਲ ਅਮੋਲੀ ।੨੧।
रतन पदारथ मोल अमोली ।२१।

अमूल्यरत्नादिलेखाः सन्ति, तेषां सम्यक् निक्षेपाः च बहवः सन्ति।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਹੀ ਜਉਹਰੀ ਲਖ ਸਰਾਫ ਬਜਾਜ ਵਪਾਰੀ ।
केतड़िआं ही जउहरी लख सराफ बजाज वपारी ।

बहवः रत्नकाराः, सुवर्णकाराः, वस्त्रव्यापारिणः च सन्ति ।

ਸਉਦਾਗਰ ਸਉਦਾਗਰੀ ਗਾਂਧੀ ਕਾਸੇਰੇ ਪਾਸਾਰੀ ।
सउदागर सउदागरी गांधी कासेरे पासारी ।

ततः भ्रमणशीलव्यापारिणः, गन्धकाराः, ताम्रकाराः, भोजनविक्रेतारः च सन्ति ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਪਰਚੂਨੀਏ ਕੇਤੜਿਆਂ ਦਲਾਲ ਬਜਾਰੀ ।
केतड़िआं परचूनीए केतड़िआं दलाल बजारी ।

बहवः विक्रेतारः बहवः च विपण्यां दलालाः सन्ति।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਸਿਕਲੀਗਰਾਂ ਕਿਤੜੇ ਲਖ ਕਮਗਰ ਕਾਰੀ ।
केतड़िआं सिकलीगरां कितड़े लख कमगर कारी ।

बहवः शस्त्रनिर्मातारः सन्ति, बहवः कीमियासामग्रीषु कार्यं कुर्वन्ति ।

ਕੇਤੜਿਆਂ ਕੁਮ੍ਹਿਆਰ ਲਖ ਕਾਗਦ ਕੁਟ ਘਣੇ ਲੂਣਾਰੀ ।
केतड़िआं कुम्हिआर लख कागद कुट घणे लूणारी ।

बहवः कुम्भकाराः, कागदकुण्डकाः, लवणस्य उत्पादकाः च सन्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਦਰਜੀ ਧੋਬੀਆਂ ਕਿਤੜੇ ਜਰ ਲੋਹੇ ਸਿਰ ਹਾਰੀ ।
कितड़े दरजी धोबीआं कितड़े जर लोहे सिर हारी ।

बहवः दर्जीः, धौतकाः, सुवर्णपटलाः च सन्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਭੜਭੂੰਜੇ ਭਠਿਆਰੀ ।੨੨।
कितड़े भड़भूंजे भठिआरी ।२२।

बहवः धान्यशुष्ककर्तारः सन्ति ये धान्यशुष्कीकरणाय विशेषरूपेण निर्मितेषु अग्निकुण्डेषु अग्निम् अकुर्वन् ।

ਕੇਤੜਿਆ ਕਾਰੂੰਜੜੇ ਕੇਤੜਿਆ ਦਬਗਰ ਕਾਸਾਈ ।
केतड़िआ कारूंजड़े केतड़िआ दबगर कासाई ।

बहवः हरितकिराणां विक्रेतारः, बहवः कुप्पानिर्मातारः, प्रायः तैलधारणाय, वहनाय च कच्चचर्मणा निर्मिताः बृहत्पात्राः, अधिकाः कसाईकाराः च भवेयुः

ਕੇਤੜਿਆ ਮੁਨਿਆਰ ਲਖ ਕੇਤੜਿਆ ਚਮਿਆਰੁ ਅਰਾਈ ।
केतड़िआ मुनिआर लख केतड़िआ चमिआरु अराई ।

बहवः क्रीडा-कङ्कण-विक्रेतारः बहवः चर्म-कर्मचारिणः शाक-उत्पादकाः-सह-विक्रेतारः च सन्ति ।

ਭੰਗਹੇਰੇ ਹੋਇ ਕੇਤੜੇ ਬਗਨੀਗਰਾਂ ਕਲਾਲ ਹਵਾਈ ।
भंगहेरे होइ केतड़े बगनीगरां कलाल हवाई ।

बहवः क्रीडा-कङ्कण-विक्रेतारः बहवः चर्म-कर्मचारिणः शाक-उत्पादकाः-सह-विक्रेतारः च सन्ति ।

ਕਿਤੜੇ ਭੰਗੀ ਪੋਸਤੀ ਅਮਲੀ ਸੋਫੀ ਘਣੀ ਲੁਕਾਈ ।
कितड़े भंगी पोसती अमली सोफी घणी लुकाई ।

कोटिजनाः भाङ्गं पिबन्ति, बहवः तण्डुलयवयोः मद्यनिर्मातारः सन्ति, तत्र मिष्टान्नकाराः अपि बहवः सन्ति ।

ਕੇਤੜਿਆ ਕਹਾਰ ਲਖ ਗੁਜਰ ਲਖ ਅਹੀਰ ਗਣਾਈ ।
केतड़िआ कहार लख गुजर लख अहीर गणाई ।

कोटिकोटिपशुपालकाः, पालकीधारकाः, क्षीरपुरुषाः च सम्प्रति गण्यन्ते ।

ਕਿਤੜੇ ਹੀ ਲਖ ਚੂਹੜੇ ਜਾਤਿ ਅਜਾਤਿ ਸਨਾਤਿ ਅਲਾਈ ।
कितड़े ही लख चूहड़े जाति अजाति सनाति अलाई ।

कोटिकोटि मेहतराः, बहिष्कृताः परियाः (चण्डालाः) च सन्ति ।

ਨਾਵ ਥਾਵ ਲਖ ਕੀਮ ਨ ਪਾਈ ।੨੩।
नाव थाव लख कीम न पाई ।२३।

एवं असंख्यानि नामानि स्थानानि च यानि गणयितुं न शक्यन्ते।

ਉਤਮ ਮਧਮ ਨੀਚ ਲਖ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨੀਚਹੁ ਨੀਚ ਸਦਾਏ ।
उतम मधम नीच लख गुरमुखि नीचहु नीच सदाए ।

कोटिः नीचाः, मध्यमाः, उच्चाः च सन्ति किन्तु गुरमुखः नीचानां नीचः इति वदति।

ਪੈਰੀ ਪੈ ਪਾ ਖਾਕੁ ਹੋਇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਗੁਰਸਿਖੁ ਆਪੁ ਗਵਾਏ ।
पैरी पै पा खाकु होइ गुरमुखि गुरसिखु आपु गवाए ।

पादरजः भूत्वा गुरुशिष्यः भूत्वा अहङ्कारं मेटयति।

ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਭਉ ਭਾਉ ਕਰਿ ਸੇਵਕ ਸੇਵਾ ਕਾਰ ਕਮਾਏ ।
साधसंगति भउ भाउ करि सेवक सेवा कार कमाए ।

पवित्रसङ्घं प्रति प्रेम्णा आदरेन च गत्वा तत्र सेवां करोति।

ਮਿਠਾ ਬੋਲਣ ਨਿਵ ਚਲਣੁ ਹਥਹੁ ਦੇ ਕੈ ਭਲਾ ਮਨਾਏ ।
मिठा बोलण निव चलणु हथहु दे कै भला मनाए ।

मृदुभाषते, विनयशीलः, कस्मैचित् किमपि दत्त्वा अपि अन्येषां हितं कामयति।

ਸਬਦਿ ਸੁਰਤਿ ਲਿਵ ਲੀਣੁ ਹੋਇ ਦਰਗਹ ਮਾਣ ਨਿਮਾਣਾ ਪਾਏ ।
सबदि सुरति लिव लीणु होइ दरगह माण निमाणा पाए ।

विनयशीलः भगवतः प्राङ्गणे गौरवं प्राप्नोति इति वचने चेतनाम् अवशोषयन्।

ਚਲਣੁ ਜਾਣਿ ਅਜਾਣੁ ਹੋਇ ਆਸਾ ਵਿਚਿ ਨਿਰਾਸੁ ਵਲਾਏ ।
चलणु जाणि अजाणु होइ आसा विचि निरासु वलाए ।

मृत्युं अन्तिमसत्यं मत्वा धूर्ततायाः अज्ञातः सन् आशाकामयोः उदासीनः तिष्ठति।

ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੁਖ ਫਲੁ ਅਲਖੁ ਲਖਾਏ ।੨੪।੮। ਅਠਿ ।
गुरमुखि सुख फलु अलखु लखाए ।२४।८। अठि ।

आनन्दस्य अगोचरं फलं गुरमुखेनैव दृश्यते लभ्यते च।


सूचिः (1 - 41)
वार १ पुटः: 1 - 1
वार २ पुटः: 2 - 2
वार ३ पुटः: 3 - 3
वार ४ पुटः: 4 - 4
वार ५ पुटः: 5 - 5
वार ६ पुटः: 6 - 6
वार ७ पुटः: 7 - 7
वार ८ पुटः: 8 - 8
वार ९ पुटः: 9 - 9
वार १० पुटः: 10 - 10
वार ११ पुटः: 11 - 11
वार १२ पुटः: 12 - 12
वार १३ पुटः: 13 - 13
वार १४ पुटः: 14 - 14
वार १५ पुटः: 15 - 15
वार १६ पुटः: 16 - 16
वार १७ पुटः: 17 - 17
वार १८ पुटः: 18 - 18
वार १९ पुटः: 19 - 19
वार २० पुटः: 20 - 20
वार २१ पुटः: 21 - 21
वार २२ पुटः: 22 - 22
वार २३ पुटः: 23 - 23
वार २४ पुटः: 24 - 24
वार २५ पुटः: 25 - 25
वार २६ पुटः: 26 - 26
वार २७ पुटः: 27 - 27
वार २८ पुटः: 28 - 28
वार २९ पुटः: 29 - 29
वार ३० पुटः: 30 - 30
वार ३१ पुटः: 31 - 31
वार ३२ पुटः: 32 - 32
वार ३३ पुटः: 33 - 33
वार ३४ पुटः: 34 - 34
वार ३५ पुटः: 35 - 35
वार ३६ पुटः: 36 - 36
वार ३७ पुटः: 37 - 37
वार ३८ पुटः: 38 - 38
वार ३९ पुटः: 39 - 39
वार ४० पुटः: 40 - 40
वार ४१ पुटः: 41 - 41