अकाल उसतत

(पुटः: 4)


ਕਤਹੂੰ ਬਿਚਾਰ ਅਬਿਚਾਰ ਕੋ ਬਿਚਾਰਤ ਹੋ ਕਹੂੰ ਨਿਜ ਨਾਰ ਪਰ ਨਾਰ ਕੇ ਨਿਕੇਤ ਹੋ ॥
कतहूं बिचार अबिचार को बिचारत हो कहूं निज नार पर नार के निकेत हो ॥

क्वचित् शुभाशुभबुद्धिविवेचसे क्वचित् स्वपत्न्या सह क्वचित् परपत्न्या सह ।

ਕਹੂੰ ਬੇਦ ਰੀਤ ਕਹੂੰ ਤਾ ਸਿਉ ਬਿਪ੍ਰੀਤ ਕਹੂੰ ਤ੍ਰਿਗੁਨ ਅਤੀਤ ਕਹੂੰ ਸੁਰਗੁਨ ਸਮੇਤ ਹੋ ॥੩॥੧੩॥
कहूं बेद रीत कहूं ता सिउ बिप्रीत कहूं त्रिगुन अतीत कहूं सुरगुन समेत हो ॥३॥१३॥

क्वचित् वैदिकसंस्कारानुसारं कार्यं कुत्रचित् सर्वथा विरुध्यसे क्वचित् मायागुणत्रयरहितोऽसि क्वचित् सर्वदेवगुणाः। ३.१३ इति ।

ਕਹੂੰ ਸਸਤ੍ਰਧਾਰੀ ਕਹੂੰ ਬਿਦਿਆ ਕੇ ਬਿਚਾਰੀ ਕਹੂੰ ਮਾਰਤ ਅਹਾਰੀ ਕਹੂੰ ਨਾਰ ਕੇ ਨਿਕੇਤ ਹੋ ॥
कहूं ससत्रधारी कहूं बिदिआ के बिचारी कहूं मारत अहारी कहूं नार के निकेत हो ॥

हे भगवन् ! क्वचित् त्वं सशस्त्रो योद्धा क्वचित् विद्वान् चिन्तकः क्वचित् लुब्धकः क्वचित् नारीभोक्ता ।

ਕਹੂੰ ਦੇਵਬਾਨੀ ਕਹੂੰ ਸਾਰਦਾ ਭਵਾਨੀ ਕਹੂੰ ਮੰਗਲਾ ਮਿੜਾਨੀ ਕਹੂੰ ਸਿਆਮ ਕਹੂੰ ਸੇਤ ਹੋ ॥
कहूं देवबानी कहूं सारदा भवानी कहूं मंगला मिड़ानी कहूं सिआम कहूं सेत हो ॥

क्वचित् त्वं दिव्यं वाक् क्वचित् सरदा भवानी च क्वचित् दुर्गा शवपदानी क्वचित् कृष्णवर्णः क्वचित् शुक्लवर्णः।

ਕਹੂੰ ਧਰਮ ਧਾਮੀ ਕਹੂੰ ਸਰਬ ਠਉਰ ਗਾਮੀ ਕਹੂੰ ਜਤੀ ਕਹੂੰ ਕਾਮੀ ਕਹੂੰ ਦੇਤ ਕਹੂੰ ਲੇਤ ਹੋ ॥
कहूं धरम धामी कहूं सरब ठउर गामी कहूं जती कहूं कामी कहूं देत कहूं लेत हो ॥

क्वचित् धर्मनिवासः क्वचित् सर्वव्यापी क्वचित् ब्रह्मचारी क्वचित् कामुकः क्वचित् दाता क्वचिद्ग्राहकः।

ਕਹੂੰ ਬੇਦ ਰੀਤ ਕਹੂੰ ਤਾ ਸਿਉ ਬਿਪ੍ਰੀਤ ਕਹੂੰ ਤ੍ਰਿਗੁਨ ਅਤੀਤ ਕਹੂੰ ਸੁਰਗੁਨ ਸਮੇਤ ਹੋ ॥੪॥੧੪॥
कहूं बेद रीत कहूं ता सिउ बिप्रीत कहूं त्रिगुन अतीत कहूं सुरगुन समेत हो ॥४॥१४॥

क्वचित् त्वं वैदिकसंस्कारानुसारेण कार्यं करोषि, क्वचित् तु तस्य सर्वथा विरुद्धोऽसि, क्वचित् त्वं मायागुणत्रयरहितः कुत्रचित् त्वं सर्वाणि gldly गुणाः।४।१४।।

ਕਹੂੰ ਜਟਾਧਾਰੀ ਕਹੂੰ ਕੰਠੀ ਧਰੇ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਕਹੂੰ ਜੋਗ ਸਾਧੀ ਕਹੂੰ ਸਾਧਨਾ ਕਰਤ ਹੋ ॥
कहूं जटाधारी कहूं कंठी धरे ब्रहमचारी कहूं जोग साधी कहूं साधना करत हो ॥

हे भगवन् ! क्वचित् त्वं जटाधारिणी मुनिः क्वचित् तु मालाधारी ब्रह्मचारी क्वचित् मालाधारी ब्रह्मचारी क्वचित् योगं कृतवान् क्वचित् योगं करोषि।

ਕਹੂੰ ਕਾਨ ਫਾਰੇ ਕਹੂੰ ਡੰਡੀ ਹੁਇ ਪਧਾਰੇ ਕਹੂੰ ਫੂਕ ਫੂਕ ਪਾਵਨ ਕਉ ਪ੍ਰਿਥੀ ਪੈ ਧਰਤ ਹੋ ॥
कहूं कान फारे कहूं डंडी हुइ पधारे कहूं फूक फूक पावन कउ प्रिथी पै धरत हो ॥

क्वचित् त्वं कण्फत युगी कुत्रचित् दण्डी साधु इव भ्रमसि क्वचित् अतीव सावधानतया पृथिव्यां पदानि स्थापयसि।

ਕਤਹੂੰ ਸਿਪਾਹੀ ਹੁਇ ਕੈ ਸਾਧਤ ਸਿਲਾਹਨ ਕੌ ਕਹੂੰ ਛਤ੍ਰੀ ਹੁਇ ਕੈ ਅਰ ਮਾਰਤ ਮਰਤ ਹੋ ॥
कतहूं सिपाही हुइ कै साधत सिलाहन कौ कहूं छत्री हुइ कै अर मारत मरत हो ॥

क्वचित्सैनिकं भूत्वा बाहूभ्याससि क्वचित् क्षत्रियत्वं च शत्रुं हन्ति स्वयं वा हन्ति वा।

ਕਹੂੰ ਭੂਮ ਭਾਰ ਕੌ ਉਤਾਰਤ ਹੋ ਮਹਾਰਾਜ ਕਹੂੰ ਭਵ ਭੂਤਨ ਕੀ ਭਾਵਨਾ ਭਰਤ ਹੋ ॥੫॥੧੫॥
कहूं भूम भार कौ उतारत हो महाराज कहूं भव भूतन की भावना भरत हो ॥५॥१५॥

क्वचित् त्वं पृथिव्याः भारं हरसि परमेश्वर! क्वचित् च त्वं लौकिकसत्त्वानां कामनाम्। ५.१५.

ਕਹੂੰ ਗੀਤ ਨਾਦ ਕੇ ਨਿਦਾਨ ਕੌ ਬਤਾਵਤ ਹੋ ਕਹੂੰ ਨ੍ਰਿਤਕਾਰੀ ਚਿਤ੍ਰਕਾਰੀ ਕੇ ਨਿਧਾਨ ਹੋ ॥
कहूं गीत नाद के निदान कौ बतावत हो कहूं न्रितकारी चित्रकारी के निधान हो ॥

हे भगवन् ! क्वचित् गीतध्वनिलक्षणं विवृणोषि क्वचित् नृत्यचित्रनिधिः ।

ਕਤਹੂੰ ਪਯੂਖ ਹੁਇ ਕੈ ਪੀਵਤ ਪਿਵਾਵਤ ਹੋ ਕਤਹੂੰ ਮਯੂਖ ਊਖ ਕਹੂੰ ਮਦ ਪਾਨ ਹੋ ॥
कतहूं पयूख हुइ कै पीवत पिवावत हो कतहूं मयूख ऊख कहूं मद पान हो ॥

क्वचित् त्वं अम्ब्रोसिया असि यत् त्वं पिबसि पिबसि, क्वचित् त्वं मधु इक्षुरसः कुत्रचित् त्वं मद्यमत्त इव दृश्यसे।

ਕਹੂੰ ਮਹਾ ਸੂਰ ਹੁਇ ਕੈ ਮਾਰਤ ਮਵਾਸਨ ਕੌ ਕਹੂੰ ਮਹਾਦੇਵ ਦੇਵਤਾਨ ਕੇ ਸਮਾਨ ਹੋ ॥
कहूं महा सूर हुइ कै मारत मवासन कौ कहूं महादेव देवतान के समान हो ॥

क्वचित् महान् योद्धा भूत्वा शत्रून् हन्ति क्वचित् मुख्यदेवसदृशः।

ਕਹੂੰ ਮਹਾਦੀਨ ਕਹੂੰ ਦ੍ਰਬ ਕੇ ਅਧੀਨ ਕਹੂੰ ਬਿਦਿਆ ਮੈ ਪ੍ਰਬੀਨ ਕਹੂੰ ਭੂਮ ਕਹੂੰ ਭਾਨ ਹੋ ॥੬॥੧੬॥
कहूं महादीन कहूं द्रब के अधीन कहूं बिदिआ मै प्रबीन कहूं भूम कहूं भान हो ॥६॥१६॥

क्वचित् अति विनयस्त्वं कुत्रचित् अहंकारपूर्णः क्वचित् विद्यानिपुणः क्वचित् पृथिवी क्वचित् सूर्यः। ६.१६.

ਕਹੂੰ ਅਕਲੰਕ ਕਹੂੰ ਮਾਰਤ ਮਯੰਕ ਕਹੂੰ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਜੰਕ ਕਹੂੰ ਸੁਧਤਾ ਕੀ ਸਾਰ ਹੋ ॥
कहूं अकलंक कहूं मारत मयंक कहूं पूरन प्रजंक कहूं सुधता की सार हो ॥

हे भगवन् ! क्वचित् निर्दोषः क्वचित् चन्द्रमाहसि क्वचित् पर्यङ्के भोगे निमग्नः क्वचित् शुद्धिसारः।

ਕਹੂੰ ਦੇਵ ਧਰਮ ਕਹੂੰ ਸਾਧਨਾ ਕੇ ਹਰਮ ਕਹੂੰ ਕੁਤਸਤ ਕੁਕਰਮ ਕਹੂੰ ਧਰਮ ਕੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੋ ॥
कहूं देव धरम कहूं साधना के हरम कहूं कुतसत कुकरम कहूं धरम के प्रकार हो ॥

कुत्रचित् त्वं देवकर्माणि कुत्रचित् धर्मानुशासनं क्वचित् कुत्रचित् दुष्टकर्माणि कुत्रचित् कुत्रचित् कुत्रचित् गुणैर्विविधेषु क्वचित् प्रादुर्भवसि।

ਕਹੂੰ ਪਉਨ ਅਹਾਰੀ ਕਹੂੰ ਬਿਦਿਆ ਕੇ ਬਿਚਾਰੀ ਕਹੂੰ ਜੋਗੀ ਜਤੀ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਨਰ ਕਹੂੰ ਨਾਰ ਹੋ ॥
कहूं पउन अहारी कहूं बिदिआ के बिचारी कहूं जोगी जती ब्रहमचारी नर कहूं नार हो ॥

क्वचित् त्वं वायुना जीवसि, क्वचित् त्वं विद्वान् विचारकः कुत्रचित् त्वं योगी ब्रह्मचारी ब्रह्मचारी ( अनुशासितः छात्रः) पुरुषः स्त्री च।

ਕਹੂੰ ਛਤ੍ਰਧਾਰੀ ਕਹੂੰ ਛਾਲਾ ਧਰੇ ਛੈਲ ਭਾਰੀ ਕਹੂੰ ਛਕਵਾਰੀ ਕਹੂੰ ਛਲ ਕੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੋ ॥੭॥੧੭॥
कहूं छत्रधारी कहूं छाला धरे छैल भारी कहूं छकवारी कहूं छल के प्रकार हो ॥७॥१७॥

क्वचित् त्वं महाबलः सार्वभौमः क्वचित् मृगचर्म उपविष्टः महान् गुरुः क्वचित् वञ्चनप्रवणः क्वचित् स्वयं नानाविधः वञ्चनः। ७.१७ इति ।

ਕਹੂੰ ਗੀਤ ਕੇ ਗਵਯਾ ਕਹੂੰ ਬੇਨ ਕੇ ਬਜਯਾ ਕਹੂੰ ਨ੍ਰਿਤ ਕੇ ਨਚਯਾ ਕਹੂੰ ਨਰ ਕੋ ਅਕਾਰ ਹੋ ॥
कहूं गीत के गवया कहूं बेन के बजया कहूं न्रित के नचया कहूं नर को अकार हो ॥

हे भगवन् ! क्वचित् गीतगायकोऽसि क्वचित् त्वं वेणुवादकः क्वचित् नर्तकी क्वचित् पुरुषरूपः।

ਕਹੂੰ ਬੇਦ ਬਾਨੀ ਕਹੂੰ ਕੋਕ ਕੀ ਕਹਾਨੀ ਕਹੂੰ ਰਾਜਾ ਕਹੂੰ ਰਾਨੀ ਕਹੂੰ ਨਾਰ ਕੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੋ ॥
कहूं बेद बानी कहूं कोक की कहानी कहूं राजा कहूं रानी कहूं नार के प्रकार हो ॥

क्वचित् त्वं वैदिकस्तोत्राणि क्वचित् च प्रेमरहस्यप्रकाशककथा, क्वचित् त्वं स्वयं राजा राज्ञी तथा च नानाविधा।